March 28, 2024, 03:43:54 PM

Show Posts

This section allows you to view all posts made by this member. Note that you can only see posts made in areas you currently have access to.


Messages - ਰੂਪ ਢਿੱਲੋਂ

Pages: 1 2 3 4 5 [6] 7 8 9 10 11 ... 13
101
Discussions / Re: is realli men are too bad ???????????????/
« on: January 09, 2013, 06:48:49 PM »
ਪਤਾ ਨਹੀ ਸਚ ਕੀ ਐ ਪਰ ਬੀ ਬੀ ਸੀ ਯੂ ਕੇ  ਕਹਿੰਦੇ ਪੰਜਾਬ ਅਤੇ ਹਰਯਾ ਇੰਡੀਆ ਦੇ ਰੇਪ ਕੈਪੀਟਲ ਨੇ

102
ਪਤਾ ਨਹੀ ਸਚ ਕੀ ਐ ਪਰ ਬੀ ਬੀ ਸੀ ਯੂ ਕੇ  ਕਹਿੰਦੇ ਪੰਜਾਬ ਅਤੇ ਹਰਯਾ ਇੰਡੀਆ ਦੇ ਰੇਪ ਕੈਪੀਟਲ ਨੇ tv tay photo vekhia

103
PJ Games / Re: Name A City In punjab?
« on: January 08, 2013, 11:56:30 AM »
jay punjab to hai shairaan da naa taa pata honay chaheede nay!!!

104
galat nahi samjhda...par kee pata uppar lai jave? Rab kare hale nahi, ghat to ghat aavde tabar nu paal kay koee sahit vich mashuriiaa taa jaan to payla hove!

Tera kahin da matlab taa see rab tainu tarkhee dayve

at least doojiaan vang latt khichkay tu hethaa nahi liaandaa!!

...
jay kise nay meri madad karni hai kareed kay jaa avdee mittaraa nu dasn ( jinnah nu kitaab parhan/kareedan da shonk hai), is sirnave / e-mail ghalo

http://lahorepublishers.com/contact/

107




ਆਲੋਚਨਾ: ਭਰਿੰਡ - ਰੁਪਿੰਦਰਪਾਲ ਸਿੰਘ ਢਿੱਲੋਂ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ: ਲਹੌਰ ਪਬਲਿਸ਼ਰ, ਲੁਧਿਆਣਾ 2011
ISBN: 978-81-7647-283-8
ਰਾਣਾ ਬੋਲਾ
ਪੰਜਾਬੀ ਸਾਹਿਤ। ਓਹ ਛਪੱੜ ਦਾ ਪਾਣੀ ਜਿਹੜਾ ਇੱਕ ਸੌ ਸਾਲਾ ਤੋਂ - ਉੱਥੇ ਦਾ ਉੱਥੇ ਹੀ ਖੜਾ ਹੈ। ਜਿਸ ਅਸਥਿਰ ਪਾਣੀ ਵਿੱਚ ਬੁੱਢੇ "ਲਿਖ਼ਾਰੀ" ਇਕ ਦੂਜੇ ਦੀ ਪੂੱਛ ਫੜਕੇ ਮੱਝਾਂ ਵਾਂਗ ਡੋਬੇ ਲੈ ਲੈ, ਵਾਰੋ ਵਾਰੀ ਆਪਣੇ ਤੁਰਮ ਆਪ ਹੀ ਵਜਾਈ ਜਾਂਦੇ ਨੇ। ਇਹ ਓਹ ਸਾਹਿਤ ਜਿਹੜਾ ਸੂਫ਼ੀ ਫ਼ਕੀਰਾਂ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਕੋਈ ਲਾਸ਼ ਦਿਆਂ ਕੇਸਾਂ ਵਾਂਗ ਵੱਧਣ ਤੋਂ ਹੱਟ ਗਿਆ, ਕੋਈ ਸਾਧੇ ਪਾਣੀ ਤੋਂ ਸਜਾਈ ਬਰਫ਼ ਦੀ ਅਸਚਰਜ ਮੂਰਤੀ ਤੋਂ ਪਿਘਲ ਕੇ ਦੁਬਾਰਾ ਸਾਧਾ ਪਾਣੀ ਹੋ ਗਿਆ। ਸੋਹਣੀ ਦਾ ਘੜਾ ਤਾਂ ਕੀ, ਸੋਹਣੀ ਵੀ ਗੁਦਾਜ਼ ਹੋ ਗਈ!

ਇਹ ਤਕਸੀਰ ਪੰਜਾਬੀ ਨਾਵਲਾਂ ਦੇ ਕਦਾਮਤ ਪਸੰਦੀ "ਲੇਖਕ" ਤੇ "ਕਵੀਆਂ" ਦੀ - ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਇਕ ਪਿੰਡ, ਇੱਕ ਮੁੰਡਾ, ਇੱਕ ਕੁੜੀ, ਪ੍ਰੇਮ, ਤੇ ਹਾਟ-ਅਟੈਕ ਵਜੋਂ ਮੌਤ, ਤੋਂ ਪਰੇ ਕੋਈ ਦੁਨੀਆ ਨਜ਼ਰ ਹੀ ਨੀ ਆਓਂਦੀ! ਅਜਿਹੇ "ਲਿਖ਼ਾਰੀ" ਸੈਕਸਿਸਟ ਗੀਤਾਂ, ਨਾਵਲਾਂ ਜ਼ਰੀਏ ਆਪਣੀ ਜਵਾਨੀ ਦੀਆਂ ਕਲਪਨਾਵਾਂ ਹੀ ਪੂਰੀਆਂ ਕਰੀ ਜਾ ਰਹੇ ਨੇ। ਮੇਰੇ ਬੁੱਲ੍ਹ ਪੰਜਾਬ ਦੀ ਇਹ ਮਲੀਨ ਤੇ ਫ਼ਿੱਕੀ ਲੱਸੀ ਪੀਕੇ ਅੱਕ ਚੁੱਕੇ ਸਨ ਤੇ ਸੋਚਦਾ ਸਾਂ ਕਿ ਯੂਨੈਸਕੋ ਗ਼ਲਤ ਹੈ ਕਿ ਪੰਜਾਬੀ ਬੋਲੀ ਪੰਜਾਹਾਂ ਸਾਲਾਂ ਤਕ ਖ਼ਤਮ ਹੋ ਜਾਣੀ। ਕਿਉਂਕਿ ਪੰਜਾਬੀ ਤਾਂ ਆਪਣੀਆਂ ਹੀ ਸਿਹਾਰੀਆਂ ਬਿਹਾਰੀਆਂ ਨਾਲ ਫਾਹਾ ਲੈਕੇ ਮਰ ਚੁੱਕੀ ਹੈ। ਪਰ ਫੇਰ ਬੇਲੀਓ; ਪੰਜਾਬੀ ਬੋਲੀ ਦੇ ਫਾਟਕ ਹੇਠਾਂ ਦੀ ਚੋਰੀ ਚੋਰੀ ਲੰਘ ਆਇਆ - ਰੁਪਿੰਦਰਪਾਲ ਸਿੰਘ ਢਿੱਲੋਂ...

ਸਾਡੇ ਧੰਨ-ਭਾਗ ਨੇ ਕਿ ਇਹ ਇੰਗਲੈਂਡ ਦਾ ਜੰਮਪੱਲ ਲਿਖ਼ਾਰੀ ਜੋ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਸਾਹਿਤ ਵਿੱਚ ਮਾਹਿਰ ਹੈ, ਔਕਸਫੋਡ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਦਾ ਫ਼ਾਜ਼ਿਲ, ਜਿਸ ਦੀ ਦਿਮਾਗ਼ੀ-ਤਜੌਰੀ ਲਾ-ਤਦਾਦ ਅੰਗ੍ਰੇਜ਼ੀ ਲੇਖਕਾਂ ਦੇ ਅਧਿਐਨ ਭਰਪੂਰ ਹੈ, ਉਹ ਆਪਣੀ ਰੁਚੀ ਤੇ ਰੁਝਾਨ ਦੀ ਦਵਾ ਇਕ ਵਿਲ਼ਾਇਤੀ ਵੈਦ ਵਾਂਗ ਵਫ਼ਾਤ ਦੇ ਦਰ ਬੈਠੀ ਪੰਜਾਬੀ ਵੱਲ ਲੈਕੇ ਆਇਆ। ਇਸ ਨੌਜਵਾਨ ਦੀ ਸਥਿੱਤੀ ਸੀ ਕੇ ਅਂਗ੍ਰੇਜ਼ਾਂ ਦੇ ਇਲਾਕੇ ਜੰਮਣ ਸਦਕਾ ਕੋਈ ਪੰਜਾਬੀ ਕਲਾਸ ਨਾ ਹੋਣ ਕਰਕੇ ਇਹਨੂੰ ਪੰਜਾਬੀ ਨਾ ਪੜ੍ਹਨੀ ਨਾ ਲਿੱਖਣੀ ਆਉਂਦੀ ਸੀ। ਸੋ ਆਪਣੇ ਵਤਨ ਦੀ ਕੂਕ ਸੁਣਕੇ, ਇਹ ਮੁਸਾਫਿਰ ਆਪਣੀ ਬੋਲੀ ਵੱਲ ਤੁਰਿਆ, ਅਤੇ ਪੈਂਤੀ ਸਾਲਾਂ ਦੀ ਉਮਰ ਵਿੱਚ, ਅਕੌਂਟਂਸੀ ਦੀ ਨੌਕਰੀ, ਇੱਕ ਟੱਬਰ (ਦੋ ਛੋਟੇ ਬੱਚੇ ਵੀ), ਦੀ ਜੁੰਮੇਵਾਰੀ ਦੇ ਨਾਲ ਨਾਲ ਇਹਨੇ ਨਿਆਣਿਆਂ ਨੂੰ ਪੰਜਾਬੀ ਸਿੱਖਾਉਣ ਵਾਲੀ ਕਿਤਾਬ ਖਰੀਦਕੇ ਆਪਣੇ ਆਪ ਪੰਜਾਬੀ ਸਿੱਖੀ - ਵਾਹ ਰੂਪ ਜੀ ਵਾਹ!

ਆਪਣੀ ਤਾਜ਼ੀ ਲਿੱਪੀ ਦੇ ਨਵਾਲੇ ਜੋੜ ਜੋੜ ਪੰਜਾਬੀ ਵਿੱਚ ਇਬਰਤ-ਨਾਕ ਨਾਵਲਾਂ ਤੇ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਲਿੱਖਣ ਲੱਗਾ, ਪਰ ਸਿਰਫ਼ ਇੱਥੇ ਨਹੀਂ ਗੱਲ ਮੁਕਦੀ! ਕਿਉਂਕੇ ਰੂਪ ਢਿੱਲੋਂ ਇੱਕ ਤਾਜ਼ੀ ਸੋਚ ਵੀ ਨਾਲ ਨਾਲ ਲੈਕੇ ਆਇਆ! ਇਸ ਹਸਤੀ ਨੇ ਪੰਜਾਬੀ ਵਿੱਚ ਸਾਈਅਂਸ ਫ਼ਿਕਸ਼ਨ ਦਾ ਖੇਤਰ ਬਣਾਇਆ, ਉਸ ਦੇ ਨਾਲ ਨਾਲ ਪੰਜਾਬੀ ਵਿੱਚ ਨਵੀਂ ਸ਼ਬਦਾਵਲੀ ਦਾ ਉੱਤਪਨ ਕੀਤਾ। ਇਸ ਦੀਆਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਬੇਸ਼ਕ ਸਾਈਅਂਸ ਫ਼ਿਕਸ਼ਨ ਤੇ ਅਧਾਰਤ ਨੇ ਪਰ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਹੇਠਾਂ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਪੰਜਾਬੀ ਤੇ ਪੰਜਾਬ ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਪੰਜਾਬੀਆਂ ਦੀਆਂ ਸਮਸਿਆਵਾਂ ਦੀ ਲਹਿਰ ਹੈ। ਇਸ ਲੇਖਕ ਦੇ ਹਰ ਲੇਖ ਵਿਚ ਔਰਤ ਦੀ ਬਰਾਬਰਤਾ, ਗ਼ਰੀਬਾਂ ਦੀ ਦਾਸਤਾਨ, ਜਮਾਤਾਂ ਦਾ ਫ਼ਰਕ, ਤੇ ਹੋਰ ਜਗਪੀੜਤਮੂਕਾਂ ਆਦਿ ਕੋਈ ਨਾ ਕੋਈ ਸਿਖਿਆ-ਮੁਸਤੈਦੀ ਜ਼ਰੂਰ ਜ਼ਾਹਿਰ ਹੁੰਦੀ ਹੈ।

ਰੂਪ ਦੀ ਨਾਬਿਰ ਕਲਮ ਨੇ ਬਹੁਤ ਸੰਘਰਸ਼ ਕੀਤਾ ਹੈ, ਤੇ ਕਿਸੇ ਵੀ ਸਥਾਪਿਤ ਲੇਖਕ ਜਾਂ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਤੋਂ ਮਦਤ ਲੈਣ ਵਿੱਚ ਵੀ ਬਦਨਸੀਬ ਰਿਹਾ ਹੈ, ਹਾਲਾਂਕਿ ਕੁਝ ਲੇਖਕਾਂ ਨੇ ਹੱਲਾ-ਸ਼ੇਰੀ ਤਾਂ ਕੀ ਬਦ-ਦੁਆਵਾਂ ਹੀ ਰੂਪ ਨੂੰ ਦਿੱਤੀਆਂ ਨੇ। ਹਾਂ, ਰੂਪ ਦੀਆਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਵਿੱਚ ਸਪੈਲਿਂਗ ਤੇ ਗਰੈਮਰ ਦੀਆਂ ਗ਼ਲਤੀਆਂ ਤੁਹਾਨੂੰ ਨਜ਼ਰ ਆਉਣਗੀਆਂ। ਪਰ ਸੋਚੋ, ਇਸ ਇਂਗਲੈਂਡ ਦੇ ਜੰਮਪੱਲ ਨੇ ਆਪ, ਦੋ ਸਾਲਾਂ ਦੇ ਅੰਦਰ, ਇੱਕ ਕਿਤਾਬ ਤੋਂ, ਪੰਜਾਬੀ ਸਿੱਖੀ, ਤੇ ਅਜੇ ਵੀ ਸਿੱਖ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਇਸ ਦੀ ਪੰਜਾਬੀ ਵਿੱਚ ਸਮਝ ਤੇ ਅਕਾਂਖਿਆ ਸਿਰਫ ਵੱਧ ਹੀ ਸਕਦੀ ਹੈ ਨਾ? ਕਿਉਂ?

ਸੋ; ਇਹ ਹੈ "ਭਰਿੰਡ" ਦੀ ਹੋਂਦ ਦੀ ਕਹਾਣੀ, ਤੇ ਇਸ ਬਾਗ਼ੀ ਕਿਤਾਬ ਦਾ ਹੋਰ ਮੁਲਾਂਕਣ ਕਰਨ ਦੀ ਲੋੜ ਨਹੀਂ ਮੈਨੂੰ, ਇਹ ਹੀ ਕਾਫ਼ੀ ਹੈ, ਮੈਂ ਵੀ ਰੂਪ ਵਾਂਗ ਇੰਗਲੈਂਡ ਦਾ ਜੰਮਪੱਲ ਹਾਂ ਤੇ ਮੈਨੂੰ ਉਸ ਤੇ ਫਖ਼ਰ ਹੈ। ਮੈਨੂੰ ਸੱਚ-ਮੁੱਚ ਜਾਪਦਾ ਹੈ ਕੇ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ ਪੰਜਾਬੀ ਨੂੰ ਕੋਈ ਇਂਟਰਨੈਸ਼ਨਲ ਸਾਹਿਤ ਦੇ ਮਿਆਰ ਤੇ ਅਨੁਵਾਦ ਮੁਨਾਸਿਬ, ਸਾਮੱਗਰੀ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਹੈ।

ਮੇਰੀ ਸਭਨੂੰ ਇਹ ਹੀ ਬੇਹਨਤੀ ਹੈ ਕੇ ਰੂਪ ਦੀ ਕਿਤਾਬ ਖਰੀਦੋ, ਇਹ ਪੰਜਾਬੀ ਦੀ ਨਵੀਂ ਪਰਦੇਸੀ-ਲਹਿਰ ਨੂੰ ਹੱਲਾ-ਸ਼ੇਰੀ ਦਿਓ, ਵੈਸੇ ਵੀ ਮੈਂ ਜਾਣਦਾ ਹਾਂ ਕੇ ਪੰਜਾਹਾਂ ਸਾਲਾਂ ਤਕ ਲੋਕ ਆਖਣ ਗੇ ਤਾਂ ਸਹੀ "ਰੂਪ ਢਿਲੋਂ ਇਸ ਆ ਲੈਜੰਡ!"

ਰਾਣਾ ਬੋਲਾ

 


108


ਸ਼ਿਵ ਲੁਧਿਆਣਾ ਦੇ ਇੱਕ ਅਖ਼ਬਾਰ ਲਈ ਪੱਤਰਕਾਰ ਸੀ। ਇੱਕ ਢਾਬੇ ਵਾਲੇ ਨੇ ਓਨੂੰ ਫੋਨ ਕੀਤਾ ਸੀ ਕਿਉਂਕਿ ਉਸਨੇ ਅਸਚਰਜ ਕਹਾਨੀ ਦਾ ਪਤਾ ਦੇਣਾ ਸੀ। ਇਸ ਕਰਕੇ ਸ਼ਿਵ ਬੰਦੇ ਨੂੰ ਮਿਲਣ ਚਲੇ ਗਿਆ।  ਮੁਲਾਕਾਤ ਮਾਲ ਰੋਡ ਦੇ ਉੱਤੇ ਇਕ ਨਿੱਕੇ ਢਾਬੇ ਵਿਚ ਸੀ ।  ਜਦ ਸ਼ਿਵ ਓੱਥੇ ਪਹੁੰਚਿਆ ਬੰਦਾ ਇੱਕ ਪਾਸੇ  ਛਾਂ'ਚ ਬੈਠਾ ਸੀ, ਵਿਸਕੀ ਪੀਂਦਾ।  ਬੰਦੇ ਦੇ ਆਲੇ ਦੁਆਲੇ ਪੱਖੇ ਭੀਂ ਭੀਂ ਕਰਦੇ ਸਨ।  ਸਪੀਕਰਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਆਸ਼ਾ ਭੋਸਲੇ ਦੀ ਆਵਾਜ ਆਓਂਦੀ ਸੀ।

ਸ਼ਿਵ ਦੀ ਨਜ਼ਰ ਉਸ ਮੇਜ਼ ਵਾਲ ਟਿੱਕੀ। ਆਦਮੀ ਇਸ ਢਾਬੇ ਦਾ ਗਾਹਕ ਸੀ, ਮਾਲਿਕ ਨਹੀਂ। ਵੇਖਣ ਵਿਚ ਤਾਂ ਨਿਗੂਣਾ ਮਨੁੱਖ ਹੀ ਸੀ। ਸ਼ਿਵ ਨੇ ਧਿਆਨ ਨਾਲ ਹਰੇਕ ਵੇਰਵਾ ਮੰਨ ਵਿਚ ਨੱਥੀ ਕਰ ਲਿਆ, ਜਿੱਦਾਂ ਕੋਈ ਮੇਕ ਨੂੰ ਸੁੰਘਕੇ ਫੇਫੜੇ ਭਰਦਾ ਸੀ।  ਆਦਮੀ ਦੇ ਵਾਲ ਚਿੱਟੇ ਸਨ, ਪਰ ਇੱਦਾਂ ਲੱਗਦਾ ਸੀ ਜਿਵੇਂ ਕਾਲ਼ੀ ਮਿਰਚ ਜ਼ੁਲਫ਼ਾਂ ਉਤੇ ਛਿੜਕੀ ਸੀ। ਮੁੱਖ ਅਹਿਰਨ ਵਾਂਗ ਸੀ, ਭਾਰਾ ਅਤੇ ਸਖ਼ਤ।  ਨੱਕ ਲੰਬਾ ਸੀ, ਬੁੱਲ੍ਹ ਪਤਲੇ, ਅਤੇ ਲੋਇਣ ਉਕਾਬੀ।  ਲੀੜੇ ਪਾਏ ਸੀ, ਨਾਕੇ ਕੱਪੜੇ।  ਫਿਰ ਵੀ ਚਿਹਰੇ ਦੇ ਵਿਚ ਹੁਸ਼ਿਆਰੀ ਦਿੱਸਦੀ ਸੀ। ਸ਼ਿਵ ਬੰਦੇ ਕੋਲ ਚਲੇ ਗਿਆ।

 " ਸਾਸਰੀਕਾਲ, ਸ਼ਹਿੰਦਾ?"।

" ਹਾਂਜੀ, ਆ ਬੈਠੋ", ਸ਼ਹਿੰਦੇ ਨੇ ਹੱਥ ਮਿਲ਼ਾਇਆ। ਸ਼ਿਵ ਨਾਲ ਬਹਿ ਗਿਆ ।  ਸੇਵਕ ਤੋਂ ਚਾਹ-ਪੱਤੀ ਮੰਗਾਈ।  "ਚਾਹ? ਚੱਜ ਦਾ ਡ੍ਰਿੰਕ ਪੀ", ਸ਼ਹਿੰਦੇ ਨੇ ਹੱਸਕੇ ਇੱਕ ਹੋਰ ਵਿਸਕੀ ਦਾ ਗਲਾਸ ਆਰਡਰ ਕੀਤਾ। ਸ਼ਿਵ ਨੇ ਨਿਹੰਗ ਵਾਰੇ ਆਖਿਆ, ਜਿਸ ਦੇ ਪਤਾ ਲਈ ਇਥੇ ਆਇਆ। ੧੯੪੭ ਦੀ ਪਾਰਟੀਸ਼ਨ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾ, ਸ਼ਹਿੰਦਾ ਢਾਬਾ ਵਾਲਾ ਹੁੰਦਾ ਸੀ ।  ਢਾਬਾ ਮੁਲਤਾਨ ਦੇ ਨੇੜੇ, ਇੱਕ ਪਿੰਡ ਵਿਚ ਸੀ। ਉਸ ਪਿੰਡ ਇੱਕ ਦਿਨ ਬਿਗਾਨਾ ਆਦਮੀ ਆਇਆ ਸੀ; ਇੱਕ ਨਿਹੰਗ , ਜਿਸ ਨੇ ਸਭ ਕੁਝ ਬਦਲ ਦਿੱਤਾ ਸੀ ।  ੧੯੩੯ ਦੀ ਗੱਲ ਸੀ । ਉਸ ਵੇਲੇ ਢਾਬੇ ਵਾਲਾ ਕੇਵਲ ਵੀਹ ਸਾਲਾਂ ਦਾ ਸੀ ।

 " ਨਿਹੰਗ ਵਾਰੇ ਦੱਸ ", ਸ਼ਿਵ ਨੇ ਟੇਪ ਰੀਕੋਰਡ ਕਰਨ ਲਾ ਦਿੱਤੀ, ਸ਼ਹਿੰਦੇ ਨੇ ਕਿੱਸਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ।

*   *   *   *   *

ਜਿਸ ਦਿਨ ਨਿਹੰਗ ਸਾਡੇ ਪਿੰਡ ਤੁਰਕੇ ਆਇਆ, ਸਾਰੇ ਸੇਕ ਨਾਲ ਮਾਰਦੇ ਸੀ। ਦਰਅਸਲ ਕਈ ਮਰਦ ਮਾਰ ਚੁਕੇ ਸੀ, ਖਾਨਾਂ ਅਤੇ ਸ਼ਰਮਿਆਂ ਦੀ ਲੜਾਈ ਵਿਚ। ਪਿੰਡ ਵਿਧਵਾਆਂ ਅਤੇ ਨਿਆਣਿਆਂ ਨਾਲ ਹੀ ਭਰਿਆ ਸੀ।  ਨਿਹੰਗ ਨੇ ਮੈਨੂੰ ਅਪਣਾ ਨਾਂ ਨਹੀ ਦੱਸਿਆ। ਸਭ ਉਸਨੂੰ ਸਰਦਾਰ ਹੀ ਆਖਦੇ ਸੀ।  ਸਰਦਾਰ ਦੇ ਪੀਲੀ ਪੱਗ ਬੰਨ੍ਹੀ ਸੀ, ਅਤੇ ਨੀਲੇ ਕੱਪੜੇ ਪਾਏ ਸੀ। ਪੱਗ ਉੱਤੇ ਚੱਕਰਮ, ਕਹਿਣ ਦਾ ਮਤਲਬ ਲੋਹੇ ਦਾ ਚੱਕਰ, ਸੀ। ਮੈਨੂੰ ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਪਿੰਡ ਦੇ ਬਾਹਰ, ਖੇਤਾਂ ਕੋਲ ਦੋ ਰਾਹ ਸੀ। ਕੀ ਪਤਾ ਜੇ ਦੂਜਾ ਰਾਹ ਫੜਲਿਆ ਸੀ, ਕਦੀ ਨਾ ਸਾਡੇ ਵੱਲ ਆਉਂਦਾ। ਉਸਨੇ ਅਪਣਾ ਬਰਛਾ ਅੰਬਰ ਵੱਲ ਭੇਜਿਆ। ਜਦ ਧਰਤੀ ਚੁੰਮੀ, ਸਾਡੀ ਸੜਕ ਚੁਣੀ। ਇਸ ਕਰਕੇ ਸਾਡੇ ਪਿੰਡ ਆਗਿਆ। ਜਦ ਸਰਦਾਰ ਪਿੰਡ ਵੜਿਆ, ਖੂਹ ਕੋਲ ਰੁਕਿਆ, ਪਾਣੀ ਪੀਣ। ਇੱਥੇ ਸ਼ਰਮਾ ਦੇ ਕੁਝ ਚੇਲੇ ਸਨ। ਸਰਦਾਰ ਨੂੰ ਟਿੱਚਰ ਕਰਨ ਲੱਗ ਪਏ। ਅਣਜਾਣ ਸੀ, ਇਸ ਲਈ ਤੰਗ ਕਰਨਾ ਸੁਖਾਲਾ ਸੀ। ਗੱਲ ਹੈ ਸਾਡੇ ਪਿੰਡ ਕੋਈ ਸਿਖ ਨਹੀ ਸੀ। ਸਭ ਹਿੰਦੂ ਜਾਂ ਮੁਸਲਮਾਨ ਸੀ। " ਕੀ ਬਾਰਾਂ ਵੱਜ ਗਏ?", ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਖਿੱਲੀਆਂ ਉਡਾਉਣ ਦੇ ਸੀ। ਸਰਦਾਰ ਨੇ ਵਾਪਸ ਕੁਝ ਨਹੀ ਕਿਹਾ। ਚੁੱਪ ਚਾਪ  ਅੱਗੇ ਤੁਰ ਪਿਆ। ਪਰ ਬੰਦੇ ਮਗਰ ਤੁਰ ਪਏ, ਗੰਦੀਆਂ ਗਾਲਾਂ  ਕੱਢਦੇ। ਮੇਰੇ ਢਾਬੇ ਵੱਲ ਪਹੁੰਚਿਆ, ਮੈਂ ਅੰਦਰ ਵਾੜ ਦਿੱਤਾ, ਤਾਂ ਹੀ ਸ਼ਰਮਾ ਦੇ ਆਦਮੀ ਫੈਲ ਗਏ।

ਸਰਦਾਰ ਨੇ ਚਾਹ ਦਾ ਕੱਪ ਮੰਗਿਆ। ਫਿਰ ਮੈਂ ਉਸਨੂੰ ਆਖਿਆ ਕਿਥੇ ਚੱਲਾ?  ਕੋਈ ਜਵਾਬ ਨਹੀ ਦਿੱਤਾ।  ਮੈਂ ਪੁੱਛਿਆ, ਤੂੰ ਕਿਥੋਂ ਆਇਆ? ਫਿਰ ਵੀ ਨਹੀਂ ਉੱਤਰ ਦਿੱਤਾ। ਚਾਹ ਪੀਕੇ  ਬਾਰੀ ਵੱਲ ਜਾਕੇ ਖੜ੍ਹ ਗਿਆ। ਬਾਹਰ ਇੱਕ ਪਾਸੇ ਸੜਕ 'ਤੇ ਓਹੀ ਟੋਲਾ ਖਲੋਤਾ ਸੀ।  ਦੂਜੇ ਪਾਸੇ, ਹਵੇਲੀ ਦੇ ਅੱਗੇ, ਖਾਨ ਦੇ ਆਦਮੀ ਖੜ੍ਹੇ ਸੀ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਸਾਰਿਆਂ ਤੋਂ ਛੁੱਟ, ਪਿੰਡ ਖਾਲੀ ਹੀ ਸੀ, ਕਿਉਂਕਿ ਸਾਰੀਆਂ ਜਨਾਨੀਆਂ ਘਰਾਂ ਵਿੱਚ ਸਨ। ਸਰਦਾਰ ਨੂੰ ਸਭ ਕੁਝ ਅਜੀਬ ਲੱਗਦਾ ਹੋਵੇਗਾ। ਹਵੇਲੀ ਦੇ ਪਿੱਛੇ ਉੱਚੇ ਥਾਂ ਪਿੰਡ ਦਾ ਇਕੱਲਾ ਮਸਜਿਦ ਸੀ। ਇੱਕ ਪਹਾੜੀ ਉੱਤੇ ਗੁਮਾਨ ਨਾਲ ਖੜ੍ਹਿਆ ਸੀ, ਜਿੱਦਾਂ ਕੋਈ ਭਾਸ਼ਣਕਾਰ ਅਪਣੀ ਸੰਗਤ ਨੂੰ ਭਾਸ਼ਣ ਦਿੰਦਾ ਸੀ; ਕਿਉਂਕਿ ਸੰਗਤ ਸਾਹਮਣੇ ਖੜ੍ਹੀ ਸੀ, ਲੜੀ ਉੱਤੇ ਲੜੀ, ਕਬਰਾਂ ਦੇ ਕੁਤਬਿਆਂ ਦੇ ਰੈਂਕ। ਕਹਿਣ ਦਾ ਮਤਲਬ ਕਬਰਸਤਾਨ ਹਵੇਲੀ ਅਤੇ ਮਸਜਿਦ ਵਿਚਾਲੇ ਸੀ। ਮੇਰੇ ਢਾਬੇ ਦੇ ਪਿੱਛੇ ਇੱਕ ਹੋਰ ਪਹਾੜੀ ਉੱਤੇ ਇੱਕ ਮੰਦਰ ਸੀ। ਸਭ ਕੁਝ ਧਿਆਨ ਨਾਲ ਵੇਖਕੇ, ਸਰਦਾਰ ਨੇ ਮੈਂਨੂੰ ਪੁਛਿੱਆ, "ਸਾਰੇ ਬੰਦੇ ਕਿਥੇ ਹੈਂ? ਖੇਤਾਂ ਤਾਂ ਖਾਲੀ ਸੀ"।

" ਸਰਦਾਰ ਜੀ, ਬੰਦੇ ਤਾਂ ਸਭ ਹੀ ਤਕਰੀਬਨ ਮਰ ਗਏ",
" ਕਿਉਂ?"

" ਓਹ ਲੋਕ ਦਿੱਸਦੇ ਨੇ? ਸ਼ਰਮਾ ਦੇ ਗੁੰਡੇ ਹਨ। 'ਤੇ ਹਵੇਲੀ ਵਿੱਚ ਖਾਨ ਦੇ ਬੰਦੇ ਹਨ। ਕੋਈ ਕਿਸਾਨ ਨਹੀਂ। ਸਭ ਗੁੰਡੇ ਨੇ", ਮੈਂ ਉਸਨੂੰ ਦੱਸਣ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਾ। " ਖਾਨਾਂ ਕੋਲ ਇੱਥੇ ਦੀ ਅੱਧੀ ਜਮੀਨ ਹੈ, ਬਾਕੀ ਸਾਰੀ ਸ਼ਰਮਿਆਂ ਦੀ ਹੈ।  ਆਪਸ ਵਿੱਚ ਧਰਤੀ ਉੱਤੇ ਲੜਦਿਆਂ ਨੇ ਪਿੰਡ ਦਾ ਸੱਤਿਆਨਾਸ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। ਝਗੜਾ ਹੱਟਣਾ ਨਹੀ ਜਦ ਤੱਕ ਕਲੇ ਇੱਕ ਖਾਨਦਾਨ ਕੋਲ ਸਭ ਕੁਝ ਹੈ। ਫਿਰ ਕੀ ਰਹਿਣਾ? ਹੁਣ ਕੋਈ ਕਿਸਾਨ ਇੱਥੇ ਆਕੇ  ਕੰਮ ਕਰਨ ਰਾਜੀ ਨਹੀ "। ਮੈ ਢਾਬੇ ਦੇ ਇੱਕ ਪਾਸੇ ਡਾਂਗ ਰੱਖੀ ਸੀ; ਸਰਦਾਰ ਚੱਕ ਕੇ ਬਾਹਰ ਤੁਰ ਪਿਆ। ਸ਼ਰਮਾ ਦੇ ਤੋਲੇ ਵੱਲ ਚੱਲੇ ਗਿਆ।

 " ਆਓ! ਸਰਦਾਰ ਜੀ!", ਤੋਲੇ ਦੇ ਇੱਕ ਹਥਿਆਰਬੰਦ ਪੁਰਖ ਨੇ ਹੱਸਕੇ ਕਿਹਾ।

" ਕੀ ਗੱਲ? ਰੱਜਿਆ ਨਹੀਂ? ਹੋਰ ਗਾਲੀਆਂ ਖਾਣੀਆਂ?" ਹੋਰ ਨੇ ਆਖਿਆ। ਅੱਡਰੇ ਛਾਂਵੇ ਫੱਟੇ ਉੱਤੇ ਲੇਟਿਆ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਉਹਦੇ ਸੱਜੇ ਪਾਸੇ ਇੱਕ ਲੰਬਾ ਬੰਦਾ ਖਲੋਤਾ ਸੀ, ਖੱਬੇ ਪਾਸੇ ਓਹੀ ਆਦਮੀ ਜਿਸ ਨੇ ਪਹਿਲਾ ਨਿਹੰਗ ਨੂੰ ਟਿੱਚਰ ਕੀਤੀ, ਖੜ੍ਹਾ ਸੀ। ਲੇਟਿਆ ਆਦਮੀ ਨੇ ਹੌਲੀ ਜਹੀ ਕਿਹਾ " ਤੂੰ ਸ਼ਹਿੰਦੇ ਕੋਲੇ ਵਾਪਸ ਚੱਲੇ ਜਾ। ਚਾਹ ਚੂਹ ਪੀ ਕੇ ਪਿੰਡ ਵਿਚੋਂ ਨਿਕਲ ਜਾ "। ਸਰਦਾਰ ਨੇ ਚੁੱਪ ਚਾਪ ਡਾਂਗ ਸਾਹਮਣੇ ਕੀਤੀ। ਠਰ੍ਹੰਮੇ ਨਾਲ ਆਖਿਆ, " ਲੋਕਾਂ ਦਾ ਮਖੌਲ ਨਹੀ ਕਰੀਦਾ "। ਲੇਟਿਆ ਹੋਇਆ ਆਦਮੀ ਹੁਣ ਖੜ੍ਹ ਗਿਆ।

 " ਓਏ, ਅੱਸੀਂ ਪੰਜ, ਤੂੰ ਇਕੋ ਹੀ ਹੈ। ਜਾ ਇਥੋ ਨੀਤਾਂ ਪੱਗ ਉੱਤੇ ਦਾਗ ...", ਓਹਦਾ ਹੱਥ ਆਪਣੀ ਤਲਵਾਰ ਵੱਲ ਗਿਆ, ਇੱਕ ਹੋਰ ਦਾ ਪਸਤੌਲ ਦਾ ਖ਼ੌਲ ਖੋਲਣ ਗਿਆ। ਏਨੇ ਵਿੱਚ ਹੀ, ਜਿੱਦਾਂ ਹੈਲੀਕਾਪਟਰ ਦੇ ਪੱਖੇ ਘੁੰਮਦੇ , ਡਾਂਗ ਨੇ ਦੋਨਾਂ ਦੇ ਹੱਥ ਭੰਨ ਦਿੱਤੇ, 'ਤੇ ਦੂਜਿਆਂ ਨੂੰ ਵੀ ਢਿੱਡ ਅਤੇ ਸੀਸ ਉੱਤੇ ਮਾਰਕੇ ਧਰਤੀ ਵੱਲ ਭੇਜ ਦਿੱਤੇ। ਨਿਹੰਗ ਨੇ ਆਲੇ ਦੁਆਲੇ ਝਾਤੀ ਮਾਰਕੇ ਡਾਂਗ ਝੁਕਾਈ, ਫਿਰ ਘੁੰਮਕੇ ਢਾਬੇ ਵੱਲ ਆਉਣ ਲੱਗਾ ਸੀ, ਜਦ ਇੱਕ ਡਿੱਗੇ ਹੋਏ ਡਕੈਤ ਨੇ ਬੇਕਿਰਨੀ ਨਾਲ ਆਖਿਆ, " ਗੋਲੀ ਮਾਰ ਦਿਓ ਇਹਨੂੰ!"। ਬੰਦੇ ਨੇ ਆਪਣਾ ਪਸਤੌਲ ਕਢਿਆ, ਪਰ ਝਟ ਪਟ ਘੁੰਮਕੇ ਸਿੰਘ ਨੇ ਚੱਕਰਮ ਉਸਦੇ ਗੁੱਟ ਵਿੱਚ ਮਾਰ ਦਿੱਤਾ। ਸਰਦਾਰ ਨੇ ਹਵੇਲੀ ਵੱਲ ਉਤਾਵਲੀ ਝਾਤੀ ਮਾਰੀ। ਬਾਰੀ ਪਿਛੋ ਖਾਨ ਖੜ੍ਹਾ ਦੇਖਦਾ ਸੀ; ਫਿਰ ਢਾਬੇ ਅੰਦਰ ਨਿਹੰਗ ਆਗਿਆ।

*   *   *   *   *

ਸ਼ਿਵ ਨੇ ਟੇਪ ਰੋਕ ਕੇ ਸ਼ਹਿੰਦੇ ਨੂੰ ਪੁਛਿਆ, " ਮੈਨੂੰ ਸਮਝ ਨਹੀਂ ਲੱਗਦੀ। ਮੁਸਲਿਮ ਦੇ ਪਾਸੇ ਸੀ?"।

" ਨਹੀਂ ਪੁੱਤਰ। '੪੭ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾ ਦੀ ਗੱਲ ਹੈਂ। ਹਿੰਦੂ ਮੁਸਲਮਾਨ ਦਾ ਚੱਕਰ ਨਹੀਂ ਸੀ। ਓਹ ਆਦਮੀਆਂ ਨੇ ਗੜਬੜ ਰੂ ਕੀਤੀ। ਨਿਹੰਗ ਨੇ ਓਹਨਾਂ ਨੂੰ ਸਬਕ ਦਿੱਤਾ। ਉਂਝ ਇੱਕ ਗੱਲ ਤੇਰੀ ਸਹੀ ਹੈ; ਖਾਨ ਨੇ ਅਪਣਾ ਚੇਲਾ ਉਸ ਹੀ ਰਾਤ ਮੇਰੇ ਢਾਬੇ ਭੇਜ ਦਿੱਤਾ। ਸਰਦਾਰ ਮੰਜੀ ਉੱਤੇ ਸੁਤਾ ਪਿਆ ਸੀ"।

" ਫਿਰ ਕੀ ਹੋਇਆ? ", ਟੇਪ ਦੁਬਾਰਾ ਚਾਲੂ ਕਰ ਦਿੱਤੀ।

" ਉਸਨੇ ਸਿੰਘ ਨੂੰ ਆਖਿਆ ਜੇ ਕਾਲੂ ਪਿੰਡ ਵਿੱਚ ਠਹਿਰਨਾ ਸੀ, ਜਾ ਜਾਣਾ। ਮੇਰੇ ਖਿਆਲ ਵਿੱਚ ਸਰਦਾਰ ਲੰਘਦਾ ਹੀ ਸੀ, ਪਰ ਜਦ ਇਸ ਸੁਆਲ ਪੁਛਿਆ, ਉਸਦੀ ਦਿਲਚਸਪੀ ਨੇ ਮੰਨ ਬਦਲ ਦਿੱਤਾ। ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਖਾਨ ਦੇ ਬੰਦੇ ਨੇ ਆਖਿਆ, " ਤੈਨੂ ਗੁਲਾਬ ਖਾਨ ਆਪਣੇ ਘਰ ਬੁਲਾਉਂਦਾ ਉਸ ਨਾਲ ਰੋਟੀ ਛਕਣ "। ਬਸ ਮਹਿਮਾਨ  ਤਿਆਰ ਹੋਗਿਆ ਗੁਲਾਬ ਖਾਨ ਦੇ ਘਰ ਜਾਣ, ਪਰ ਰੋਟੀ ਖਾਨ ਲਈ ਨਹੀਂ। ਮੇਰੇ ਢਾਬੇ ਦੇ ਪਰਾਂਠਿਆਂ  ਨਾਲ ਖੁਸ਼ ਸੀ"।

" ਫਿਰ ਕੀ ਹੋਇਆ?"

"ਕੀ ਪਤਾ। ਮੈਂ ਤਾਂ ਨਾਲ ਗਿਆ ਨਹੀਂ। ਏਨਾ ਹੀ ਕਹਿ ਸੱਕਦਾ ਹਾਂ, ਕਿ ਸਵੇਰੇ ਉੱਠ ਕੇ ਹਵੇਲੀ'ਚ ਕੰਮ ਕਰਨ ਚੱਲੇ ਗਿਆ। ਮੈਂ ਹੈਰਾਨ ਸੀ, ਕਿਉਂਕਿ ਇਹ ਵੀ ਮਜ਼ਦੂਰ ਫ਼ੌਜੀ ਨਿੱਕਲ ਗਿਆ "।

" ਅੱਛਾ, ਗੁਲਾਬ ਖਾਨ ਵਾਰੇ ਹੋਰ ਦੱਸ "।

" ਗੁਲਾਬ ਵਡਾ ਭਰਾ ਸੀ। ਸ਼ਰਮਾ ਦੀ ਜਮੀਨ ਲਈ ਲਾਲਚੀ ਸੀ। ਸੱਚ ਹੈ ਕਿ ਗੁਲਾਬ ਸ਼ਰਮਾ ਤੋਂ ਤਕੜਾ ਸੀ। ਲੋਕ ਉਹ ਤੋਂ ਡਰਦੇ ਸੀ। ਪੜ੍ਹਿਆ ਲਿਖਿਆ ਵੀ ਸੀ, ਦਿਮਾਗ ਬਹੁਤ ਤਿੱਖਾ ਸੀ। ਪਰ ਗੁਲਾਬ ਤੋਂ ਓਹਦਾ ਨਿੱਕਾ ਭਰਾ ਵਾਧੂ ਸੀ!"।

" ਦੋ ਵੀਰ ਸੀ?",

" ਆਹੋ, ਦੋ ਹੀ ਸੀ। ਨਿੱਕੇ ਭਰਾ ਦਾ ਨਾਂ ਤਰਨ ਸੀ।  ਸਭ ਉਸਨੂੰ ਤਾਰੀ ਆਖਦੇ ਸੀ। ਸ਼ਰਮਾ ਦੇ ਇੱਕ ਦੋ ਬੰਦਿਆਂ ਕੋਲ ਪਸਤੌਲ ਸਨ, ਪਰ ਤਾਰੀ ਨੀ ਕੋਈ ਰਾਹ ਨਾਲ ਅੰਗ੍ਰੇਜ਼ੀ ਸਿਰਕਾਰ ਤੋਂ ਮਸ਼ੀਨ ਗਣ ਚੋਰੀ ਕਰ ਲਈ।  ਓਹ 'ਤੇ ਕੁਝ ਹੋਰ ਬੰਦੇ ਡਾਕਾ ਕਰਨ ਜਾਂਦੇ ਸੀ।  ਜਦ ਬਾਹਰ ਗਿਆ, ਉਦੋਂ ਹੀ ਸ਼ਰਮੇ  ਦੇ ਆਦਮੀ ਭਲਵਾਨ ਬਣ ਜਾਂਦੇ ਸੀ। ਨੀਤਾਂ ਡਰੂ ' ਤੇ ਸੰਗੜਵੀਆਂ ਅੱਖਾਂ ਨਾਲ ਦੂਰੋ ਵੇਖਦੇ ਖੜ੍ਹੇ ਰਹਿੰਦੇ ਸੀ"।

" ਫਿਰ ਜਦ ਨਿਹੰਗ ਪਿੰਡ ਆਇਆ, ਤਾਰੀ ਡਾਕਾ ਕਰਨ ਹੋਰ ਕਿੱਥੇ ਗਿਆ ਸੀ?"
" ਆਹੋ "।
" ਸ਼ਰਮਾ ਵਾਰੇ ਕੁਝ ਦੱਸ "।

" ਸ਼ਰਮਿਆਂ ਦਾ ਹੇਡ ਲਾਲ ਚੰਦ ਹੈ। ਪੰਚਾਇਤ ਦਾ ਜਥੇਦਾਰ ਵੀ ਹੈ, ਨਾਲੇ ਪਿੰਡ ਦਾ ਸਰਪੰਚ। ਜਦ ਗੋਰੇ ਲੰਘਦੇ ਹੈ, ਓਹਦਾ ਜੋਰ ਚੱਲਦਾ, ਨਹੀ ਤਾਂ ਗੁਲਾਬ ਦਾ ਹੀ ਚੱਲਦਾ। ਅੱਧਾ ਪਿੰਡ ਲਾਲ ਚੰਦ ਪਿੱਛੇ ਸੀ,  ਅੱਧਾ  ਗੁਲਾਬ ਦੇ। ਜਦ ਤੱਕ ਸਿੰਘ ਆਇਆ, ਕੋਈ ਪ੍ਰਵਾਹ ਨਹੀ ਕਰਦਾ ਸੀ। ਸਭ ਅਮਨ ਹੀ ਭਾਲਦੇ ਸੀ । ਦਰਅਸਲ ਲਾਲ ਚੰਦ ਤਾਂ ਖਾਨਾਂ ਤੋਂ ਡਰਦਾ ਸੀ; ਸ਼ਰਮਿਆਂ ਦੀ ਤਾਕਤ ਉਸਦੀ ਵਹੁਟੀ ਸੀ, ਕੁਲਦੀਪ।  ਓਨ੍ਹਾਂ ਕੋਲੇ ਇੱਕ ਧੀ ਸੀ, ਜਿਸਦਾ ਹੱਥ ਪੰਜ ਮੱਰਬੇ  ਕਿਸੇ ਨੂੰ ਦਵਾ ਸੱਕਦਾ ਸੀ। ਤਾਰੀ ਵਿਆਹ ਕਰਨਾ ਚਾਹੁੰਦਾ ਸੀ, ਪਰ ਮੁਸਲਮਾਨ ਨਾਲ ਕਦੇ ਨਹੀਂ ਰਿਸ਼ਤਾ ਕੁਲਦੀਪ ਨੇ ਕਰਨ ਦੇਣਾ ਸੀ। ਧੀ ਨੂੰ ਘਰ ਵਿੱਚ ਹੀ ਰਖਦੇ ਸੀ, ਕਿਉਂਜੋ ਡਰ ਸੀ ਖਾਨ ਕਤਲ ਨਾ ਕਰ ਦੇਵੇਗੇ "।  ਸ਼ਹਿੰਦੇ ਨੇ ਪੈੱਗ   ਖਾਲੀ ਕਰ ਦਿੱਤਾ।

" ਫਿਰ ਕੀ ਹੋਇਆ? ਸਰਦਾਰ ਗੁਲਾਬ ਲਈ ਕੰਮ ਕਰਨ ਲੱਗ ਪਿਆ ?"
" ਆਹੋ, ਸਿਰਫ ਉਸਦਾ ਰਾਖੀ ਕਰਦਾ ਸੀ। ਪਰ ਜਦ ਤਾਰੀ ਦੀ ਅੱਖ  ਉਸ ਉੱਤੇ ਟਿੱਕੀ, ਨਿੱਕਾ ਭਰਾ ਖੁਸ਼ ਨਹੀਂ ਸੀ"।
" ਅੱਛਾ! ਜਦ ਮਿਲੇ, ਕੀ ਹੋਇਆ?"।

*   *   *   *   *

ਡਾਕੂਆਂ ਦੇ ਘੋੜੇ ਅਰਾਮ ਨਾਲ ਹਵੇਲੀ ਸਾਹਮਣੇ ਆਏ; ਓਹਨਾਂ ਦੇ ਗੱਭੇ ਇੱਕ ਤਾਂਗਾ ਸੀ। ਤਾਰੀ ਨੇ ਘੋੜੇ ਦੀਆਂ ਵਾਗਾਂ ਖਿਚੀਆਂ, 'ਤੇ ਉੱਤਰ ਗਿਆ। ਮੈਨੂੰ ਸਭ ਕੁਝ ਦਿੱਸਦਾ ਸੀ, ਢਾਬੇ ਦੇ ਦਰੋਂ ਤੋਂ। ਭਰਾਂ ਨੇ ਜੱਫੀ ਪਾਈ, ਜੋਰ ਨਾਲ। ਜਦ ਗੁਲਾਬ ਨੂੰ ਛੱਡਿਆ, ਤਾਰੀ ਦੀਆਂ ਅੱਖਾਂ ਉਹਦੇ ਪਿੱਛੇ ਨਿਹੰਗ ਵੱਲ, ਇੱਕ ਅਜਨਬੀ ਵੱਲ ਠਹਿਰਆਂ। ਸਿਰ ਨਾਲ ਸੈਨਤ ਕਰਕੇ ਆਖਿਆ, " ਏ ਕੌਣ ਐ?"।

" ਨਵਾਂ ਰੰਗਰੂਟ ", ਗੁਲਾਬ ਨੇ ਮੁਸਕਾਨ ਨਾਲ ਉੱਤਰ ਦਿੱਤਾ।
" ਅੱਛਾ? ਸਰਦਾਰ? ਹਦ ਹੋ ਗਈ ਭਾਰਵਾ!"
" ਤੈਨੂੰ ਵੇਖਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਸੀ। ਹੱਥ ਤੇਰੇ ਤੋਂ ਵੀ ਤੇਜ ਹੈ। ਲਾਲ ਚੰਦ ਦੇ ਪੰਜ ਆਦਮੀਆਂ ਨੂੰ ਡਾਂਗ ਨਾਲ ਕੁੱਟ ਦਿੱਤਾ"। 

" ਸੱਚੀ? ਡਾਂਗ 'ਤੇ ਮਸ਼ੀਨ ਗਣ ਵਿੱਚ ਬਹੁਤ ਫ਼ਰਕ ਹੈ ਭਾਈ ਜਾਣ! ਫਿਰ ਵੀ, ਜਿਹੜਾ ਆਦਮੀ ਸਾਡੀ ਮਦਦ ਕਰਦਾ, ਆਪਣਾ ਹੀ ਹੈ ", ਪਰ ਤਾਰੀ ਦੀ ਗੱਲ ਕੁਝ ਹੋਰ ਕਹਿੰਦੀ ਸੀ। ਗੁਲਾਬ ਨੂੰ ਸਮਝ ਲੱਗ ਗਈ, " ਯਾਰ ਬਹੁਤਾ ਵੀ ਨਾ ਸ਼ੱਕੀ ਬਣ "।

" ਰਹਿੰਦੇ, ਮੈਂ ਹੁਣ ਮੌਜੂਦ ਹਾਂ। ਆ ਅੰਦਰ ਚਲੀਏ। ਸਰਦਾਰ ਜੀ, ਆਓ! ਅਪਣੇ ਵਾਰੇ ਦਸੋ "। ਬਾਹ ਦਰਵਾਜੇ ਵੱਲ ਕੀਤੀ। ਪਰ ਨਿਹੰਗ ਦੀ ਨਜ਼ਰ ਤਾਂਗੇ ਵੱਲ ਗਈ। ਇੱਕ ਸੁੰਦਰ ਜਨਾਨੀ ਤਾਂਗੇ ਵਿੱਚੋਂ ਨਿਕਲੀ। ਜਿੰਦਗੀ ਵਿੱਚ ਏਨੀ ਸੋਹਣੀ ਔਰਤ ਸਿੰਘ ਨੇ ਕਦੀ ਨਹੀਂ ਦੇਖੀ ਸੀ। ਤਾਰੀ ਦੀ ਵਹੁਟੀ ਤਾਂ ਹੋ ਨਹੀਂ ਸਕਦੀ? ਕੌਣ ਹੈਂ? ਇਹ ਸੋਚ ਮੈਨੂੰ ਉਸਦੇ ਚਿਹਰੇ ਉੱਤੇ ਨੱਚਦੀ ਦਿੱਸੀ। ਤਾਰੀ ਨੂੰ ਵੀ ਦਿੱਸ ਗਈ। ਇੱਕ ਬਾਂਹ ਗੁਲਾਬ ਦੇ ਮੋਢੇ ਉੱਤੇ ਰਖੀ, ਇੱਕ ਸਰਦਾਰ ਦੇ, ਜਦ ਸੜਕ ਦੇ ਦੂਜੇ ਪਾਸੋ ( ਮੇਰੇ ਢਾਬੇ ਦੇ ਖੱਬੇ) ਇੱਕ ਨਿਆਣਾ ਦੌੜ ਕੇ ਤੀਵੀਂ ਵੱਲ ਗਿਆ, " ਮਾਂ, ਮਾਂ " ਰੋ ਰੋਕੇ ਚੀਕੀ ਗਿਆ। ਮਾਂ ਨੇ ਬਾਹਾਂ ਖੋਲ ਕੇ ਜੱਫੀ ਪਾਈ । ਕੌੜੇ ਕੌੜੇ ਅੱਥਰੂ  ਔਰਤ ਦੇ ਮੂੰਹ ਤੋਂ ਖਿਰਦੇ ਸੀ। ਪਰ ਖਾਨ ਦੇ ਬੰਦਿਆਂ ਨੇ ਵੱਖਰੇ  ਕਰ ਦਿੱਤੇ। ਇੱਕ ਨੇ ਲੱਤ ਮਾਰਕੇ, ਮੁੰਡੇ ਨੂੰ  ਪਰੇ ਸੁਟ ਦਿੱਤਾ। ਇੱਕ ਹੋਰ ਨੇ ਜਨਾਨੀ ਦੀ ਬਾਂਹ ਫੜਕੇ ਤਾਰੀ ਵੱਲ ਭੇਜ ਦਿੱਤੀ। ਸਰਦਾਰ ਦੇ ਠੰਡੇ ਨੈਣ ਤਾਰੀ ਦੀਆਂ ਕੋਸੀਆਂ ਕੋਸੀਆਂ ਅੱਖਾਂ ਨਾਲ ਮਿਲੇ। ਕਿਸੇ ਨੇ ਕੁਝ ਨਹੀਂ ਬੋਲਿਆ। ਸਰਦਾਰ ਤੱਤਾ ਲੱਗਦਾ ਸੀ ਮੈਨੂੰ। ਪਰ ਓਹਨੇ ਤਾਰੀ ਨੂੰ ਕੁਝ ਨਹੀਂ ਕਿਹਾ।  ਛਾਂ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਕਮਜੋਰ ਬੰਦਾ ਖੜਾ ਸੀ। ਹੌਲੀ ਹੌਲੀ ਅੱਗੇ ਆਕੇ ਗੋਡੇ ਭਾਰ ਡਿੱਗ ਕੇ ਮੁੰਡੇ ਨੂੰ ਜੱਫੀ ਪਾਈ। ਸਭ ਸਰਦਾਰ ਨੇ ਤਾੜ ਲਿਆ। ਮੈਨੂੰ ਤਾਂ ਪਤਾ ਸੀ ਕੀ ਗੱਲ ਸੀ; ਗੱਲ ਹੈ, ਸਰਦਾਰ ਨੇ ਤਾਰੀ ਨੂੰ ਪੁਛਿਆ ਸੀ, ਜਾ ਨਹੀਂ? ਇਸ ਗੱਲ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਗੁਲਾਬ ਦਾ ਰਾਖੀ ਰਹਿਵੇਗਾ ਜਾ ਨਹੀਂ? ਉਸ ਵੇਲੇ ਸਰਦਾਰ ਨੇ ਕੁਝ ਨਹੀਂ ਕਿਹਾ।  ਚੁੱਪ ਚਾਪ ਮਗਰ ਅੰਦਰ ਚੱਲੇ ਗਿਆ।  ਮੈਨੂੰ ਪਤਾ ਸੀ ਰਾਤ ਨੂੰ ਤਾਂ ਢਾਬੇ ਦੇ ਮੰਜੇ ਉੱਤੇ ਹੀ ਸੌਵੇਗਾ।

 *   *   *   *   *

ਸ਼ਿਵ ਦੇ ਦਿਮਾਗ ਵਿੱਚ ਕਈ ਸੋਚਾਂ ਦੌੜ ਦੀਆਂ ਸਨ, ਜਿੱਦਾਂ ਪੈਲੀ ਉੱਤੇ ਘੋੜੇ ਤੇਜੀ ਨਾਲ ਨੱਸਦੇ ਹੁੰਦੇ। ਸਿੰਘ ਨੇ ਕਾਹਤੋਂ ਮੁਸਲਮਾਨਾਂ ਦੀ ਮਦਦ ਕੀਤੀ? ਸ਼ਰਮੇ ਦੇ ਆਦਮੀਆਂ ਨੇ ਕਿਉਂ ਉਸਨੂੰ ਸਤਾਇਆ? ਨਿਹੰਗ ਨੇ ਕਾਹਤੋਂ ਤਲਵਾਰ ਕੱਢਕੇ ਬੰਦੇ ਨਹੀਂ ਵੱਢਦੇ? ਗੁਲਾਬ ਦੇ ਆਦਮੀ ਸਭ ਮੁਸਲਿਮ ਸੀ, ਜਾ ਹਿੰਦੂ ਮੁਸਲਮਾਨਾਂ ਦਾ ਰਲਾਵਟ? ਲਾਲ ਚੰਦ ਦੇ ਫੌਜੀ ਵੀ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ ਸੀ? ਨਿਹੰਗ ਨੂੰ ਗੱਲ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋਕੇ ਕੀ ਮਿਲਿਆ?  ਲਾਲ ਚੰਦ ਤਾਂ ਸਰਪੰਚ ਸੀ, ਫਿਰ ਪਿੰਡ ਵਿੱਚ ਜੋਰ ਕਿਉਂ  ਨਹੀਂ ਸੀ? ਪਰ ਸਭ ਤੋਂ ਦਿਲਚਸਪੀ ਗੱਲ, ਜਨਾਨੀ ਕੌਣ ਸੀ? ਕੀ ਚੱਕਰ ਸੀ?

" ਤੀਵੀਂ ਕੌਣ ਸੀ?", ਸ਼ਹਿੰਦੇ ਨੂੰ ਸ਼ਿਵ ਨੇ ਆਖਿਆ।

" ਆਹੋ। ਜਨਾਨੀ ਕੌਣ ਸੀ। ਹਾਂ। ਅੱਛਾ, ਕੰਨ੍ਹ ਕੋਲਕੇ ਸੁਣ। ਜੋ ਬੀਤਣਾ ਸੀ, ਉਸਦੇ ਮੱਧ  ਇਸ ਜਨਾਨੀ ਅਤੇ ਤਾਰੀ ਦਾ ਮਾਮਲਾ ਸੀ", ਸ਼ਹਿੰਦੇ  ਨੇ ਪੈੱਗ ਮੁਕਾਕੇ (ਸ਼ਿਵ ਹੈਰਾਨ ਸੀ ਕਿ ਗਲਾਸੀ ਦੇ ਥਾਂ ਵ੍ਹਿਸਕੀ ਦਾ ਪੈੱਗ ਲਾਉਂਦਾ ਸੀ) ਨੇੜੇ-ਤੇੜੇ ਹੋਕੇ, ਗੱਲ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤੀ। " ਪਿੰਡ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਨਿਕੰਮਾ ਮੁੰਡਾ ਸੀ। ਤਾਸ਼  ਦੀ ਆਦਤ ਸੀ, ਜੂਏਬਾਜ਼ੀ ਸੀ। ਮੁੰਡੇ ਦਾ ਨਾਂ ਲਾਖਾ ਸੀ। ਪਰ ਫਿਰ ਵੀ ਲਾਖਾ ਕਿਸਮਤ ਵਾਲਾ ਸੀ; ਸਾਡੇ ਪਿੰਡ ਨੇੜੇ ਚੰਗਾ ਰਿਸ਼ਤਾ ਮਿਲਪਿਆ। ਕੁੜੀ ਚੰਗੀ, ਸੁਨੱਖੀ ਸੀ। ਸਾਡੇ ਪਿੰਡ ਵਿੱਚ ਕੋਈ ਔਰਤ ਨਹੀਂ ਸੀ, ਜਿਸਦਾ ਰੂਪ ਏਨਾ ਸੋਹਣਾ ਸੀ। ਲਖਸ਼ਮੀ ਸੀ। ਚੰਦ ਸ਼ਰਮ ਨਾਲ, ਉਸਨੂੰ ਵੇਖਕੇ ਝੁਕਣ ਤਿਆਰ ਸੀ। "

" ਅੱਛਾ, ਪਰ ਕੁੜੀ ਦਾ ਨਾਂ ਕੀ ਸੀ?"
" ਸੀਮਾ"
" ਹਿੰਦੂ ਸੀ?"
" ਹੋਰ!"।
" ਕੀ ਹੋਇਆ?", ਸ਼ਿਵ ਨੂੰ ਸ਼ਹਿੰਦੇ ਦੇ ਜਵਾਬ ਆਉਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾ ਵੀ ਚੰਗਾ ਅੰਦਾਜ਼ਾ ਸੀ ਕੀ ਹੋਇਆ।

" ਲਾਖਾ ਇੱਕ ਦਿਨ ਬਹੁਤ ਸ਼ਰਾਬੀ ਹੋਗਿਆ, 'ਤੇ ਤਾਰੀ ਨਾਲ ਤਾਸ਼ ਉੱਤੇ ਬਹਿਸ ਕਰਨ ਲੱਗ ਗਿਆ। ਤਾਰੀ ਨੇ ਸ਼ਰਤ ਲਾਈ, ਜੇ ਤਾਰੀ ਹਾਰਿਆ, ਉਸਨੇ ਲਾਖੇ ਨੂੰ ਆਪਣਾ ਘੋੜਾ ਦੇ ਦੇਣਾ ਸੀ। ਜੇ ਲਾਖਾ ਹਾਰਿਆ, ਤਾਂ ਕਮੀਨੇ ਨੇ ਸੀਮਾ ਦਾ ਹੱਥ ਮੰਗ ਲੈ ਲੈਣਾ। ਲਾਖਾ ਬੇਸ਼ਰਮ ਸੀ; ਤਾਰੀ ਦੀ ਗੰਦੀ ਗੱਲ ਮੰਜੂਰ ਸੀ। ਮੀਆਂ ਬੀਬੀ ਕੋਲੇ ਇੱਕ ਪੁੱਤਰ, ਬਿੱਟੂ ਵੀ ਸੀ। ਲਾਖਾ ਭਾਂਜ ਖਾਗਿਆ।  ਲਾਖਾ ਤਾਂ ਲਿਸਾ ਜਾ ਆਦਮੀ ਸੀ, ਤਾਰੀ ਨੂੰ ਕੁਝ ਨਹੀਂ ਕਰ ਸੱਕਦਾ ਸੀ। ਜੋ ਹੋਣਾ ਸੀ, ਹੋ ਗਿਆ "।

" ਲਾਲ ਚੰਦ ਨੇ ਕੁੱਛ ਕੀਤਾ?",
" ਨਾ। ਕੁਝ ਨਹੀਂ। ਰੋਜ ਰੋਜ ਲਾਖਾ ਗੁਲਾਬ ਦੀਆਂ ਮਿੰਨਤਾਂ ਕਰਦਾ ਸੀ। ਓਦੋਂ ਬਾਅਦ ਲਾਲ ਚੰਦ 'ਤੇ ਗੁਲਾਬ ਦਾ ਯੁੱਧ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਗਿਆ "।
" ਮੈਂ ਕਦੀ ਨਹੀਂ ਸੋਚਿਆ ਲਾਖੇ ਵਰਗੇ ਨੀਚੇ ਬੰਦੇ ਹੋ ਸੱਕਦੇ ਹੈ"
" ਭਰਵਾ, ਸਾਡੀ ਕੌਮ ਤਾਂ ਬਹੁਤ ਨੀਚੇ ਜਾ ਸੱਕਦੀ ਹੈ। ਪੈਸੇ ਲਈ, ਲਾਲਚ ਲਈ। ਕੋਈ ਨਹੀਂ ਸਿੱਧਾ ਸਾਦਾ ਹੈ"।
"ਫਿਰ ਕੀ ਹੋਇਆ?"
"ਮੈਨੂੰ ਲੱਗਦਾ ਸੀਮਾ ਨੇ ਦੂਜੀ ਵਾਰੀ ਤਕਦੀਰ ਸਭ ਦੀ ਬਦਲ ਦਿੱਤੀ। ਕਿਉਂਕਿ ਸਰਦਾਰ ਥੋੜਿਆਂ ਰਾਤਾਂ  ਬਾਅਦ, ਖਾਨਾਂ ਤੋਂ ਓਹਲੇ ਓਹਲੇ, ਲਾਲ 'ਤੇ ਕੁਲਦੀਪ ਨੂੰ ਮਿਲਣ ਗਿਆ "। 
" ਸੀਮਾ ਨੇ ਦਿਲ ਵਿੱਚ ਕੁਝ ਜਗਾ ਦਿੱਤਾ? ਜਾਂ ਪੈਸੇ ਲਈ?"
" ਸ਼ਿਵ ਜੀ, ਇਸ ਗੱਲ ਦਾ ਤਾਂ ਰੱਬ ਹੀ ਜਾਣੇ, ਪਰ ਸੀਮਾ ਦੀ ਕੋਈ ਤਾਂ ਅਸਰ ਹੋਇਆ"। 
" ਫਿਰ ਕੀ ਹੋਇਆ?"

" ਸਰਦਾਰ ਨੂੰ ਹੁਣ ਤਾ ਪਤਾ ਸੀ ਕਿ ਲਾਲ ਚੰਦ ਸਰਪੰਚ ਸੀ।  ਉਸਨੇ ਓਹਨਾਂ ਨੂੰ ਖ਼ਬਰ ਦਿੱਤੀ , ਕਿੱਥੇ ਡਾਕਾ ਦਾ ਮਾਲ ਲੁਕੋਇਆ ਸੀ।  ਖਾਸ ਕਿੱਥੇ ਗੋਰਮੰਟ ਦਾ ਮਾਲ ਅਤੇ ਸੀਮਾ ਦਾ ਕੈਦਖਾਨਾ"।

" ਕਿਥੇ ਸੀ?"

" ਮਸਜਿਦ ਕੋਲੇ ਪਿੰਡ ਦਾ ਕਬਰਸਤਾਨ ਸੀ, ਜਿਥੇ ਨਕਲੀ ਸਮਾਧ ਬਣਾਈ ਸੀ। ਉਸਦੇ ਹੇਠ ਲੁਟੇਰਿਆਂ ਦਾ ਮਾਲ ਰਖਿਆ ਸੀ।  ਕੁੱਝ ਹਵੇਲੀ ਵਿੱਚ ਵੀ ਪਿਆ ਸੀ। ਸਮਾਧ ਦੇ ਨੇੜੇ ਇੱਕ ਛਪਰੀ ਸੀ, ਜਿਥੇ ਸੀਮਾ ਨੂੰ ਕੈਦ ਰਖਿਆ"।

" ਇਸ ਖਬਰ ਲਈ ਸਰਦਾਰ ਨੂੰ ਪੈਸੇ ਮਿਲੇ?"

" ਨਹੀਂ, ਰੱਬਦਾ ਬੰਦਾ ਸੀ  ਕੁੱਝ ਨਹੀਂ ਮੰਗਿਆ, ਉਸਨੇ। ਲਾਲ ਦੇ ਬੰਦਿਆਂ ਨੂੰ ਕੁੱਟਣ ਲਈ ਗੁਸਤਾਫੀ ਮੰਗੀ, ਬੱਸ" ।

"ਫਿਰ ਕੀ ਹੋਇਆ?"

" ਲਾਲ ਚੰਦ ਆਪਣੇ ਕੁਝ ਬੰਦੇ ਕਬਰਸਤਾਨ ਲੈ ਕੇ ਚੱਲੇ ਗਿਆ। ਕਬਰਾਂ ਦੇ ਕੁਤਬੇ ਪਿੱਛੇ ਲੁਕ ਲੁੱਕ ਕੇ ਛਪਰੀ ਦਾ ਦੁਆਲਾ ਹੋਗਿਆ।  ਬੱਸ ਫਿਰ ਹਮਲਾ ਕੀਤਾ । ਸੀਮਾ ਹੀ ਬੱਚੀ, ਹੋਰ ਸਾਰਿਆਂ ਨੂੰ  ਮਾਰ ਦਿੱਤਾ । ਲੁਟਿਆ ਹੋਇਆ ਮਾਲ ਦਾ ਵੀ ਕਬਜ਼ਾ ਕਰ ਲਿਆ।  ਓਸ ਹੀ ਰਾਤ ਤਾਰੀ ਨੂੰ ਪਤਾ ਲੱਗ ਗਿਆ"।

" ਓਹਨੇ ਕੀ ਕੀਤਾ?"

" ਬੱਸ, ਗੁਸਾ ਚੜ ਗਿਆ। ਗੁਲਾਬ ਦੀ ਗੱਲ ਨਹੀਂ ਸੁਣੀ। ਓਸ ਹੀ ਰਾਤ, ਮਸ਼ੀਨ ਗਣ ਲੈ ਕੇ ਤਾਰੀ ਅਤੇ ਉਸਦੇ ਗੁੰਡਿਆਂ ਨੇ ਸ਼ਰਮਾ ਦੀ ਹਵੇਲੀ ਉੱਤੇ ਹਮਲਾ ਕੀਤਾ। ਸੀਮਾ ਨਹੀਂ ਲੱਭੀ, ਪਰ ਇੱਕ ਡਕੋਤ ਨੇ ਧੀ ਟੋਲ ਲਈ। ਹਾਲੇ ਸੂਰਜ ਸੁਟਾ ਹੀ ਸੀ, ਜਦ ਸੌਦਾ ਕੀਤਾ । ਮੈਂ ਤੇ ਸਰਦਾਰ ਢਾਬੇ ਵਿੱਚੋਂ ਤਮਾਸ਼ਾ ਦੇਖ ਰਹੇ ਸੀ। ਇੱਕ ਪਾਸੇ ਤਾਰੀ ਸ਼ਰਮਾ ਦੀ ਧੀ ਫੜਕੇ ਖੜਾ ਸੀ, ਦੂਜੇ ਪਾਸੇ ਲਾਲੋ ਚੰਦ ਸੀਮਾ ਨਾਲ। ਬਿੱਟੂ ਫਿਰ ਮਾਨ ਕੋਲ ਗਿਆ, ਪਰ ਚੰਦ ਨੇ ਛੱਡੀ ਨਹੀਂ । ਮੁੰਡੇ ਨੂੰ ਮਾਰ ਕੇ ਪਿਓ ਵੱਲ ਭੇਜ ਦਿੱਤਾ। ਅਪਣੇ ਦਰਾਂ'ਸੀ ਕੁਲਦੀਪ ਖਲੋਤੀ ਸੀ। ਅਪਣੀ ਧੀ ਵੱਲ ਦੇਖ ਦੇਖਕੇ ਸਾਹ, ਸਾਹ ਵਿੱਚ ਚੜ੍ਹਦਾ ਸੀ "।
" ਕੀ ਦੇਖਦਾ! ਵੱਟ!"।

“ ਗੁਲਾਬ ਨੇ ਧੀ ਨੂੰ ਹੌਲੀ ਹੌਲੀ ਅੱਗੇ ਲਿਆਂਦਾ। ਲਾਲ ਚੰਦ ਨੇ ਸੀਮਾ ਨੂੰ। ਫਿਰ ਗੁਲਾਬ ਨੇ ਮਾਲ ਲੈਣ ਦਾ ਹਠ ਕੀਤਾ। ਨਹੀਂ ਤਾਂ! ਲਾਲ ਚੰਦ ਦੇ ਆਦਮੀਆਂ ਨੇ ਮਾਲ ਕੱਢਕੇ ਬਾਹਰ ਲਿਆਂਦਾ। ਫਿਰ ਜਨਾਨੀਆਂ ਵੱਟਿਆਂ। ਪਰ ਤਾਰੀ ਨੇ ਤਾਂ ਗੱਲ ਇਥੇ ਕਿਥੇ ਛੱਡਣੀ ਸੀ? ਧੀ ਦੀ ਪਿੱਠ ਵਿੱਚ ਜੋਰ ਦੇਣੀ ਚਾਕੂ ਭੇਜ ਦਿੱਤਾ।  ਉਸ ਹੀ ਪੱਲ ਵਿੱਚ ਗੁਲਾਬ ਨੇ ਸੀਮਾ ਉਪਰ ਛਾਲ ਮਾਰਕੇ ਭੁੰਜੇ ਲਿਆਂਦੀ। ਦੋਨੋਂ ਪਾਸਿਓ ਪਸਤੌਲ ਗੜ ਗੜ ਕਰਨ ਲੱਗ ਪਏ। ਤਲਵਾਰ ਦੀਆਂ ਧਾਰਾਂ ਅਤੇ ਗੰਡਾਸੇ ਚੁੰਮੇ। ਜਦ ਮਿੱਟੀ ਧੂੜਨਾ ਧਰਤੀ ਉੱਤੇ ਵਾਪਸ ਟਿੱਕ ਗਈ, ਸਾਰੇ ਪਾਸੇ ਲਾਸ਼ਾਂ ਸਨ। ਲਾਲ ਚੰਦ ਮਰ ਗਿਆ ਸੀ। 'ਕੱਲੀ ਕੁਲਦੀਪ ਖੜ੍ਹੀ ਰਹਿ ਗਈ। ਪਰ ਓਹ ਵੀ ਜਿਉਂਦੀ ਲੋਥ ਸੀ।  ਗੁਲਾਬ ਨੇ ਸੀਮਾ ਤਾਰੀ ਹਵਾਲੇ ਕਰ ਦਿੱਤੀ। "       

" ਸਰਦਾਰ ਨੇ ਕਿਸੇ ਦਾ ਪਾਸਾ ਲਿਆ?"

" ਨਹੀਂ। ਮੈਨੂੰ ਲੱਗਦਾ ਉਸਨੇ ਸੋਚਿਆ ਕਿ ਲਾਲ ਚੰਦ ਨੇ ਲਾਖਾ ਨੂੰ ਵਹੁਟੀ ਵਾਪਸ ਮੋਰ ਦੇਣੀ ਸੀ। ਪਰ ਮੈਂ ਹੀ ਬੇਚਾਰੇ ਬਿੱਟੂ ਨੂੰ ਤਸੱਲੀ ਦਿੱਤੀ।  ਲਾਖਾ ਤਾ ਕਿਥੇ ਲੁਕਿਆ ਸੀ।  ਓਹ ਡਰਦਾ ਸੀ।"

" ਸਰਦਾਰ ਨੇ ਕੁਝ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ?"

" ਇੱਕ ਦਮ ਨਹੀਂ। ਸਾਡੇ ਸਾਹਮਣੇ ਗੁਲਾਬ ਕੁਲਦੀਪ ਵੱਲ ਗਿਆ; ਅਪਣੀ ਪਿਆਸੀ ਤਲਵਾਰ ਨਾਲ ਉਸਦਾ  ਸੀਸ ਲਾ ਦਿੱਤਾ।

" ਹਾਏ!"

" ਪਤਾ।  ਸਰਦਾਰ ਗੁਲਾਬ ਦੇ ਬੰਦਿਆਂ ਮਗਰ ਚੱਲੇ ਗਿਆ। ਕੀ ਪਤਾ ਉਸਦਾ ਮੰਨ ਕੀ ਕਹਿੰਦਾ ਸੀ? ਏਨਾ ਹੀ ਪਤਾ ਕਿ ਜਦ ਚੰਦ ਬੱਦਲਾਂ ਪਿੱਛੇ ਓਹਲੇ ਹੋਇਆ, 'ਤੇ ਸੂਰਜ ਚੜ੍ਹ ਗਿਆ, ਮੈਂ ਕੁਰਸੀ 'ਤੇ ਬੈਠਾ ਸੀ; ਮੇਰੀ ਗੋਦ ਵਿੱਚ ਬਿੱਟੂ ਪਿਆ ਸੀ, ਸੰਘ ਸੰਘਦਾ " । ਸ਼ਹਿੰਦੇ ਨੇ ਹੋਰ ਪੈੱਗ ਆਰਡਰ ਕੀਤਾ। ਜਦ ਆਇਆ, ਸ਼ਿਵ ਨੇ ਆਖਿਆ, " ਲੋਕ ਗਲਾਸੀ ਪੀਂਦੇ ਨੇ, ਤੂੰ ਬੀਅਰ ਵਾਂਗ ਪੈੱਗ ਪੀਂਦਾ?"

" ਮੈਂ ਦੁੱਖ ਬਹੁਤ ਦੇਖਿਆ ਸ਼ਿਵ ਜੀ।'੪੭,'ਤੇ '੩੯ । ਬਹੁਰ ਦੁੱਖ । ਉਂਝ ਓਹ ਦਿਨ ਸਭ ਕੁਝ ਬਦਲ ਗਿਆ। ਸਭ ਨੇ ਸੋਚਿਆ ਕਿ ਖਾਨ ਜਿਤ ਗਏ। ਪਰ ਸਰਦਾਰ ਦੁਪਹਿਰੇ ਮੇਰੇ ਕੋਲ ਆਇਆ ।  ਨਿਹੰਗ ਕੋਲ ਇਮਾਨ ਫਿਰ ਵੀ ਸੀ।  ਉਸਨੇ ਇਰਾਦਾ ਬਣਾਲਿਆ ਲਾਖਾ  ਅਤੇ ਸੀਮਾ ਦੀ ਮਦਦ ਕਰਨ ।  ਪਰ ਮੇਰੇ ਮਦਦ ਦੀ ਲੋੜ ਸੀ" ।

*   *   *   *   *

ਨਿਹੰਗ ਨੇ ਪਾਠ ਮੁਕਾਕੇ ਸ਼ਹਿੰਦੇ ਨੂੰ ਆਖਿਆ, " ਮੈਂ ਹੁਣ ਹਵੇਲੀ ਚੱਲਿਆ ਮੇਰੇ ਲਈ ਇੱਕ ਜਰੂਰੀ ਕੰਮ ਕਰਨਾ ਏ। ਹਵੇਲੀ ਦੇ ਪਿਛਲੇਪਾਸੇ ਬੂਹਾ ਹੈਂ। ਉਸਦੇ ਕੋਲ ਝਾਰੀਆਂ ਪਿੱਛੇ, ਅੱਧੀ ਰਾਤ ਮੈਨੂੰ  ਉਡੀਕਣਾ। ਠੇਲ੍ਹਾ ਲੈ ਕੇ ਆਈ, ਨੀਤਾਂ ਘੋਰੀਆਂ। ਨਾਲੇ ਲਾਖੇ 'ਤੇ ਬਿੱਟੂ ਨੂੰ ਵੀ ਨਾਲ ਲੈ ਕੇ ਆਓਣਾ। ਫਿਕਰ ਨਾ ਕਰ। ਤੈਨੂੰ ਕੁਝ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ। ਬੱਸ ਏਨਾ ਹੀ ਕੰਮ ਮੇਰੇ ਲਈ ਕਰਨਾ"। ਸ਼ਹਿੰਦੇ ਨੇ ਸੋਚ ਕੇ ਗੱਲ ਮੰਨ ਲਈ। ਫਿਰ ਨਿਹੰਗ ਘੁਸਮੁਸੇ ਦੇ ਵਿੱਚ ਬਾਹਰ ਤੁਰ ਪਿਆ।

ਸ਼ਹਿੰਦੇ ਨੇ ਹਿੰਮਤ ਅਲੀ ਦੀ ਮਦਦ ਨਾਲ ਇੱਕ ਠੇਲ੍ਹਾ ਝਾੜੀਆਂ ਪਿੱਛੇ ਲੁਕੋ ਦਿੱਤਾ। ਠੇਲ੍ਹਾ ਦੇ ਪਿੱਛੇ ਕਈ ਝੋਨੇ ਦੀਆਂ ਬੋਰੀਆਂ ਰਾਕੀਆਂ ਸਨ। ਸ਼ਹਿੰਦੇ ਨੇ ਲਾਖੇ ਨੂੰ ਮਨਾ ਦਿੱਤਾ ਓਥੇ ਬਿੱਟੂ ਨਾਲ ਪਹੁੰਚਣ, ਨਾਲੇ ਅਪਣੇ ਜਰੂਰੀ ਚੀਜਾਂ ਨਾਲ ਲਿਆਉਣ। ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਪਿਉ ਪੁੱਤ ਅਤੇ ਸ਼ਹਿੰਦਾ ਰਾਤ ਦੀ ਕਾਲੀ ਬੁੱਕਲ ਵਿੱਚ ਖੜ੍ਹੇ ਰਹੇ। ਹਾਰਕੇ ਬੂਹਾ ਖੁਲ੍ਹ ਗਿਆ। ਹਨੇਰੇ ਵਿੱਚੋਂ ਸਾਫ਼ ਦਿੱਸਦਾ ਨਹੀਂ ਸੀ, ਪਰ ਹੌਲੀ ਹੌਲੀ ਅੱਖਾਂ ਠੀਕ ਹੋ ਗਈਆਂ। ਸੀਮਾ ਦਾ ਰੂਪ ਸਾਹਮਣੇ ਸੀ। ਡਰਦੀ ਖੜ੍ਹੀ ਰਹੀ । ਥੋੜ੍ਹੇ ਚਿਰ ਬਾਅਦ ਉਸਦੇ ਪਿੱਛੇ ਸਿੰਘ ਖੋਲਤਾ ਸੀ; ਹੱਥ ਵਿੱਚ ਲਾਲ ਲਾਲ ਕਿਰਪਾਨ ਸੀ, ਜਿਸ ਦੀ ਧਾਰ ਤੋਂ ਲੋਹੂ ਚੋਂਦਾ ਸੀ, ਧਾਤੀ ਉਪਰ। ਨਿਹੰਗ ਦੇ ਕੱਪੜੇ  ਵੀ ਖੂਨ ਨਾਲ ਲਿਬੜੇਸਨ। ਸਰਦਾਰ ਨੇ ਸੀਮਾ ਨੂੰ ਅੱਗੇ ਲਿਆਂਦਾ। ਉਸਨੂੰ ਫਿਕਰ ਸੀ ਥੋੜ੍ਹੇ ਚਿਰ ਵਿੱਚ ਖਾਨਾਂ ਨੂੰ ਕੁਝ ਪਤਾ ਲੱਗ ਜਾਣਾ ਸੀ।  ਨਿਹੰਗ ਨੇ ਸੀਮਾ ਦੇ ਚੌਕੀਦਾਰ ਮਾਰ ਦਿੱਤੇ ਸੀ।

 ਦਰਵਜ਼ਾ ਦਾ ਅੱਡਿਆ ਹੋਇਆ ਮੂੰਹ ਵਿੱਚ ਸਰਦਾਰ ਦਬਕ ਕੇ ਚੱਲੇ ਗਿਆ; ਜਿੱਦਾਂ ਕੋਈ ਕੱਛੂ ਸਿਰ ਲੱਤ ਅਪਣੇ ਘੋਗੇ ਵਿੱਚ ਲੁਕਾਉਂਦਾ ਸੀ। ਲਾਖਾ ਅਤੇ ਸੀਮਾ ਨੇ ਬਹੁਤ ਦੇਰ ਲਈ ਜੱਫੀ ਪਾਈ।  ਲੱਤਾਂ  ਨਾਲ ਨਿੱਕਾ ਬਿੱਟੂ ਚਿੰਬੜਿਆਂ ਸੀ। ਸ਼ਹਿੰਦੇ ਨੇ ਕਾਹਲੀ ਕਰਕੇ ਤਿੰਨਾਂ ਨੂੰ ਝੋਨੇ ਥੱਲੇ ਲੁਕੋ ਦਿੱਤਾ। ਫਿਰ ਸਿੰਘ ਕੋਲ ਚੱਲੇ ਗਿਆ।   

 "ਤੂੰ ਨਹੀਂ ਆਓਣਾ?"
" ਨਹੀਂ । ਗੁਲਾਬ ਨੂੰ ਲੱਗਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਕਿ ਕਿਸੇ ਨੇ ਹਮਲਾ ਕੀਤਾ। ਮੈਂ ਇਕੇਲਾ ਜਿਓਂਦਾ ਹਾਂ। ਖੈਰ ਕਿਸੇਨੇ ਉਸਦਾ ਹੁਣ ਸਾਹਮਣਾ ਕਰਨਾ", ਕਹਿ ਕੇ ਸਰਦਾਰ ਨੇ ਦਰਵਜ਼ਾ ਬੰਦ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। ਸ਼ਹਿੰਦੇ ਨੇ ਠੇਲ੍ਹਾ ਹਿੰਮਤ ਅਲੀ ਕੋਲ ਲੈ ਗਿਆ। ਓਥੋਂ ਤੋਂ ਅਲੀ ਨੇ ਟੱਬਰ ਨੂੰ ਪਿੰਡੋ ਬਾਹਰ ਲੈ ਗਿਆ। ਸ਼ਹਿੰਦਾ ਗੁਮ ਸੁਮ ਖੜ੍ਹਾ ਰਹਿ ਗਿਆ; ਢਾਬੇ ਵੱਲ ਵਾਪਸ ਚੱਲੇ ਗਿਆ।

*   *   *   *   *

ਢਾਬੇ ਵਿੱਚ ਸ਼ਿਵ ਨੇ ਸ਼ਹਿੰਦੇ ਨੂੰ ਆਖਿਆ, " ਫਿਰ ਕੀ ਹੋਇਆ?"।
" ਬੱਸ ਲਾਖਾ ਦਾ ਟੱਬਰ ਬੱਚ ਗਿਆ। ਨਿਹੰਗ ਦੇ ਕਰਨ ਨੇ ਪੱਕਾ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਕਿ ਦਿਨ ਚੜ੍ਹਨ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾ ਹੀ ਪਿੰਡ ਵਿਚੋਂ ਨਿਕਲ ਗਏ। ਅੱਸੀਂ ਸਾਰਾ ਦਿਨ ਸਰਦਾਰ ਨੂੰ ਉਡੀਕਿਆ, ਪਰ ਹਵੇਲੀ ਵਿੱਚੋਂ ਨਿਕਲਿਆ ਨਹੀਂ।  ਮੈਨੂੰ ਪਰੇਸਾਨੀ ਹੋਈ ।  ਤਾਰੀ ਨੇ ਮਹੀਨੇ ਲਈ ਸੋਚਿਆ , " ਕੀ, ਕਿਵੇ' ਤੇ ਕਿਉਂ?", ਜਾਂ ਲਾਖੇ ਨੇ ਖੁਦ ਕੀਤਾ? ਸ਼ੱਕ ਨਿਹੰਗ ਉੱਤੇ ਚੱਲੀ ਗਈ। ਸਾਨੂੰ ਤਾਂ ਲਗਿਆ ਜਿਵੇਂ ਨਿਹੰਗ ਨੂੰ ਮਾਰ ਦਿੱਤਾ । ਹੋਰ ਕੀ ਹੋ ਸੱਕਦਾ? ਕੀ ਪ੍ਤਾ ਉਸ ਰਾਤ ਸਰਦਾਰ ਨੇ ਸਾਰੀਆਂ ਨੂੰ ਮਾਰ ਦਿੱਤਾ? ਸਾਰੇ ਸੁਤੇ ਆਦਮੀਆਂ ਨੂੰ  ਕੀ ਪਤਾ ਮਾਰ ਦਿੱਤਾ। ਰੱਬ ਜਾਣੇ ।  ਜੋ ਮਰਜ਼ੀ, ਲਾਖਾ 'ਤੇ ਸੀਮਾ ਦਾ ਭੱਲਾ ਕਰ ਦਿੱਤਾ।"

"ਫਿਰ ਨਿਹੰਗ ਨੇ ਦੋਨੇਂ ਟੋਲਿਆਂ ਦਾ ਨਾਸ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। ਲੜਾਈ ਹੱਟ ਗਈ?", ਸ਼ਿਵ ਨੇ ਕਿਹਾ।

" ਆਹੋ। ਗੁੰਡੇ ਕਿੱਤੇ ਨਹੀਂ ਸੀ। ਪਿੰਡ ਕਬਰਸਤਾਨ ਵਾਂਗ ਖਮੋਸ਼ ਸੀ। ਫਿਰ ਚਾਰ ਪੰਜ ਦਿੰਨਾਂ ਬਾਅਦ ਫਾਟਕ ਖੁੱਲ੍ਹ ਗਿਆ, 'ਤੇ ਤਾਰੀ 'ਤੇ ਕੁਝ ਡਾਕੂ ਘੋੜੀਆਂ ਉੱਤੇ ਬਾਹਰ ਆਏ। ਸੀਮਾ ਨੂੰ ਲਭਣ ਗਏ। ਤਾਰੀ ਨੇ ਸੀਮਾ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਮੰਨ ਵਿੱਚ ਦਬਾ ਲਿਆ"।

" ਫਿਰ ਨਿਹੰਗ ਨੇ ਤਾਂ ਸ਼ਰਮਿਆਂ ਦਾ ਨਾਸ ਹੀ ਕੀਤਾ। ਖਾਨਾਂ ਕੋਲ ਹਾਲੇ ਵੀ ਜੋਰ ਸੀ?"

" ਆਹੋ, ਪਰ ਗੱਲ ਇਥੇ ਨਹੀਂ ਨਿਬੇੜੀ। ਉਸ ਰਾਤ ਮੈਂ ਢਾਬੇ ਬਾਹਰ ਖੜ੍ਹਾ ਸੀ ਜਦ ਹਨੇਰੇ ਵਿੱਚ ਮੈਨੂ ਖੜਾਕ ਸੁਣਿਆ। ਪਹਿਲਾ ਤਾਂ ਮੈਂ ਸੋਚਿਆ ਕੋਈ ਜਾਨਵਰ ਸੀ। ਮੈਂ ਡਰ ਗਿਆ; ਪਰ ਜਦ ਮੈਂ ਦੂਜੀ ਵਾਰੀ ਝਾਤੀ ਮਾਰੀ, ਮੈਨੂ ਸਮਝ ਲੱਗ ਗਈ ਕੌਣ ਸੀ। ਮੈਂ ਉਸਦੀ ਮਦਦ ਕਰਕੇ ਫਟਾ ਫ਼ੱਟ ਅੰਦਰ ਲਿਆਂਦਾ,'ਤੇ ਮੰਜੇ 'ਤੇ ਪਾ ਦਿੱਤਾ। ਹਾਲ ਬਹੁਤ ਬੁਰਾ ਸੀ। ਪਤਾ ਨਹੀਂ, ਕਿਵੇ, ਪਰ ਹਵੇਲੀ ਵਿਚੋਂ ਨਿਕਲ ਕੇ ਅਪਣੇ ਢਿਡ ਉੱਤੇ , ਸੱਪ ਵਾਂਗ,ਸਰਕ ਕੇ 'ਨੇਰੇ ਵਿੱਚ ਢਾਬੇ ਵੱਲ ਆਗਿਆ!"।

" ਹਾਲ ਬਹੁਤ ਬੁਰਾ ਸੀ?"

" ਬਹੁਤ; ਛਿਲੀਆ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਨਿਤ ਨਿਤ , ਕੁੱਟ ਕੇ,ਤਸੀਹਾ ਹੋਇਆ ਸੀ।  ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦਾ ਹਾਲ ਕੀਤਾ ਸੀ। ਮੈਂ ਉਸਨੂੰ ਸਾਫ ਕੀਤਾ। ਬਾਥ ਦਿੱਤਾ। ਨਵੇਂ ਕੱਪੜਿਆਂ'ਕ ਪਾਕੇ , ਓਹਨੂੰ ਓਹਲੇ ਰੱਕ ਕੇ ਹਿੰਮਤ ਅਲੀ ਦੀ ਮਦਦ ਨਾਲ ਮਸਜਿਦ ਨੇੜੇ ਲੈ ਗਿਆ।  ਕਿਸੇ ਨੇ ਇਥੇ ਲਭਣ ਸੋਚਣਾ ਨਹੀਂ ਸੀ। ਓਥੇ ਇਕ ਝੁੱਗੀ ਸੀ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਆਰਾਮ ਕਰ ਸੱਕਦਾ। ਮੇਰੇ ਢਾਬੇ ਵਿੱਚ ਨਹੀਂ ਰਹਿ ਸੱਕਦਾ ਸੀ, ਕਿਉਂਕਿ ਗੁਲਾਬ ਨੇ ਸਭ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾ ਮੇਰੇ ਕੋਲ ਆਓਣਾ ਸੀ । ਰੋਜ ਰੋਜ ਉਸ ਕੋਲ ਖ਼ੁਰਾਕ-ਸਮੱਗਰੀ ਲੈ ਕੇ ਜਾਂਦੇ ਸੀ"।   

" ਕਿਸੇ ਨੂੰ ਪਤਾ ਨਹੀਂ ਲੱਗਿਆ?"

" ਨਹੀਂ, ਪਰ ਅੱਸੀਂ ਤਾਂ ਬਹੁਤ ਸਾਵਧਾਨ ਸਨ; ਹਿੰਮਤ ਅਲੀ ਵੱਧ ਜਾਂਦਾ ਸੀ।  ਗੁਲਾਬ ਨੇ ਸਾਰੇ ਪਾਸੇ ਤਲਾਸ਼ੀ ਕੀਤੀ। ਮੰਦਰ ਵਿੱਚ ਵੀ ਗਿਆ; ਪਰ ਮਸਜਿਦ ਵੱਲ ਗਿਆ ਨਹੀਂ ।  ਉਸਨੇ ਸੋਚਿਆ ਨਹੀਂ ਕਿ ਮਸਜਿਦ ਦੀ ਨਿਘੀ ਛਾਂ ਹੇਠ ਸਿਖ ਸ਼ਰਣ ਲੈਂਦਾ ਹੋਵੇਗਾ। ਨਿਹੰਗ ਦਾ ਹਾਲ ਏਨਾ ਬੁਰਾ ਸੀ ਕਿ ਹਫਤਿਆਂ ਬਾਅਦ ਹੀ ਠੀਕ ਹੋਇਆ । ਪਹਿਲਾ ਤਾਂ ਤੁਰ ਵੀ ਨਹੀਂ ਸੱਕਦਾ ਸੀ; ਜਦ ਤੁਰਨ ਲੱਗ ਪਿਆ, ਹੱਥ ਕੰਬਦਾ ਸੀ । ਤਲਵਾਰ ਤਾਂ ਚੱਕ ਵੀ ਨਾ ਹੁੰਦੀ ਸੀ । ਹੌਲੀ ਹੌਲੀ ਠੀਕ ਹੋਗਿਆ" ।

" ਤਾਰੀ ਹਫਤੇ ਲਈ ਡਾਕੂਆਂ ਨਾਲ ਸੀਮਾ ਨੂੰ ਭਾਲਣ ਗਿਆ। ਜਦ ਵੀ ਵਾਪਸ ਆਉਂਦਾ ਸੀ, ਗੁਸਾ ਵਿੱਚ ਰੁਝਿਆ ਸੀ ; ਕਿਉਂਕਿ ਲਾਕਾ ਅਤੇ ਸੀਮਾ ਤਾਂ ਲਭੇ ਨਹੀਂ। ਫਿਰ ਕਿਸੇ ਤੋਂ ਖਬਰ ਆਈ, ਤੇ ਮਹੀਨੇ ਲਈ  ਚਲੇ ਗਿਆ। ਰੋਜ ਨਿਹੰਗ ਠੀਕ ਹੁੰਦਾ ਗਿਆ, ਓਉਸ ਦੀ ਸਿਹਤ ਬਿਹਤਰ ਹੋਈ ਗਈ। ਤਾਰੀ ਖਾਲੀ ਹੱਥ ਵਾਪਸ ਆਇਆ। ਮੈਨੂੰ ਤਾ ਪਤਾ ਨਹੀਂ ਲੱਗਿਆ,' ਕਿਉਂ ਹੁਣ?', ਜਦ ਤਾਰੀ ਅਤੇ ਦੋ ਤਿੰਨ ਦਾਕੁਉ ਮੇਰੇ ਢਾਬੇ ਵਿੱਚ ਆਂ ਗਏ।  ਤਾਰੀ ਨੂੰ ਮੇਰੇ ਉੱਤੇ ਪੂਰੀ ਸ਼ੱਕ ਸੀ, ਕਹਿਣ ਦਾ ਮਤਲਬ. ਮੈਂ ਹੀ ਨਿਹੰਗ ਦੀ ਮਦਦ ਕੀਤੀ"।

" ਮੈਂ ਹੈਰਾਨ ਹੈ ਪਹਿਲਾ ਨਹੀ ਆਇਆ," ਸ਼ਿਵ ਨੇ ਟਿੱਪਣੀ ਕਰੀ।
" ਗੁਲਾਬ ਤਾਂ ਆਇਆ ਸੀ, ਪਰ ਤਾਰੀ ਦੀ ਅੱਖ ਸੀਮਾ ਉੱਤੇ ਹੀ ਟਿੱਕੀ ਸੀ। ਹੁਣ ਸ਼ੱਕ ਮੇਰੇ ਉੱਤੇ ਹੀ ਡਿੱਗੀ; ਤਾਰੀ, ਮੇਰੇ ਕੋਲ ਆਗਿਆ",
" ਫਿਰ?" ।

*   *   *   *   *

ਸ਼ਹਿੰਦੇ ਨੂੰ ਢਾਬੇ ਦੇ ਸਾਹਮਣੇ ਲੁਟਕਾ ਦਿੱਤਾ; ਇਕ ਖੰਭੇ ਉੱਤੋਂ । ਉਸਦੇ ਗੁੱਟੀਆਂ 'ਤੇ ਚੰਮ ਦਾ ਢੇਰਾ ਬਨ੍ਹਕੇ ਖੰਭ ਤੋਂ ਤੰਗ ਦਿੱਤਾ।  ਤਾਰੀ ਵੀ ਕੁੱਤਾ ਸੀ; ਜਾਨ ਬੁਝ ਕੇ ਸ਼ਹਿੰਦੇ ਦੇ ਪਹਿਰਾਵੇ ਲਾਏ ਸੀ। ਢਾਬੇ ਵਾਲੇ ਦੀ ਬੇਇੱਜ਼ਤੀ ਤਾਰੀ ਨੇ ਕਰ ਦਿੱਤੀ, ਕਿਉਂਕਿ ਸਭ ਨੋ ਦਿੱਸਦਾ ਸੀ । ਬਾਰੀਆਂ ਦੀਆਂ ਪਲਕੀਆਂ ਪਿੱਛੋਂ ਇਸਤਰੀਆਂ ਨੂੰ ਸਾਰਾ ਕੁਝ ਦਿੱਸਦਾ ਸੀ । ਸ਼ਰਣ ਨਾਲ, ਡਰ ਨਾਲ, ਪਲਕੀਆਂ ਬੰਦ ਹੋਗੀਆਂ । ਪਿੰਡ ਦੇ ਅੱਗੇ ਸ਼ਹਿੰਦੇ  ਦੀ ਨਮੋਸ਼ੀ ਕਰ ਦਿੱਤੀ।

" ਕਿਥੇ ਰਕਿਆਂ ਸਾਲੇ ਸਿਖ ਨੂੰ, ਸ਼ਹਿੰਦਿਆਂ?"; ਪਰ ਸ਼ਹਿੰਦੇ ਨੇ ਕੁਝ ਨਹੀਂ ਕਿਹਾ।  " ਤੇਰੇ ਖਮੋਸ਼ੀ ਨੇ ਤੈਨੂੰ ਬਚਾਨਾਂ ਨਹੀਂ ਸੋਹਣਿਆ"।  ਜਦ ਫਿਰ ਵੀ ਨਾ ਜਵਾਬ ਆਇਆ, ਤਾਰੀ ਨੇ ਆਪਣੇ ਆਦਮੀਆਂ ਨੂੰ ਇਸ਼ਾਰਾ ਦਿੱਤਾ ਓਹਨੂੰ ਕੁੱਟਣ। ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਬਦਨ ਨੀਲਾ ਹੋਗਿਆ, ਪਰ ਸ਼ਹਿੰਦਾ ਚੁੱਪ ਹੀ ਰਿਹਾ।

" ਪਾਗਲ ਨਾ ਬਣ ਸੋਹਣਿਆ, ਸਾਨੂੰ ਪੂਰਨ ਪਤਾ ਤੂੰ 'ਤੇ ਨਿਹੰਗ ਨੇ ਲਾਖੇ ਦੀ ਮਦਦ ਕੀਤੀ।  ਲਾਖਾ ਕਿਥੇ ਹੈਂ, ਭੈਣ ਚੌਦ!", ਸ਼ਹਿੰਦੇ ਨੂੰ ਪਤਾ ਸੀ ਇਸ ਸੁਆਲ ਦਾ ਅੱਸਲੀ ਮਤਲਬ ਸੀ, ਸੀਮਾ ਕਿਥੇ ਹੈਂ? " ਠੀਕ ਐ, ਚੁੱਪ ਚਾਪ ਰਹਿ; ਸਰਦਾਰ ਲਭ ਲੈਣਾ, ਹਾਰਕੇ ਸੀਮਾ ਵੀ। ਲੱਕੜ ਲਿਆਓ!"।

 ਸ਼ਹਿੰਦੇ ਦੇ ਪੈਰਾਂ ਹੇਠ ਲੱਕੜੀਆਂ ਰੱਕ ਦਿੱਤੀਆਂ।

" ਆਖਰੀ ਖਾਹਸ਼ ?", ਤਾਰੀ ਨੇ ਲੁਤਫ਼ ਨਾਲ ਆਖਿਆਂ; ਪਰ ਸ਼ਹਿੰਦਾ ਤਾਂ ਪਥਰ ਵਾਂਗ ਖਮੋਸ਼ ਹੀ ਰਿਹਾ। ਅੰਦਰ ਕੁਝ ਜਾਗ ਗਿਆ ਸੀ। ਜੋ ਸਰਦਾਰ ਨੇ ਬਿੱਟੂ ਤੇ ਸੀਮਾ ਲਈ ਕੀਤਾ, ਉਸਨੇ ਸ਼ਹਿੰਦੇ ਵਿੱਚ ਇਨਸਾਫ਼ ਨਿਡਰਤਾ ਪੈਦਾ ਕਰ ਦਿੱਤੀ। ਹੁਣ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰੀ ਖਾਨਾਂ ਤੋਂ ਡਰਦਾ ਨਹੀਂ ਸੀ। " ਠੀਕ ਹੈ ਸੋਹਣਿਆ", ਤਾਰੀ ਨੇ ਤੀਲੀ ਲੱਕੜ ਨੂੰ ਲਾ ਦਿੱਤੀ। ਪਹਿਲੇ ਆਂਚ ਪੈਰਾਂ ਨੂੰ ਛੋਹਕੇ ਜਾਲ ਦਿੱਤਾ, ਫਿਰ ਜਿੱਦਾਂ ਕੋਈ ਸੱਪ ਲੱਤਾਂ ਉੱਤੇ ਚੜਦਾ ਸੀ, ਲਾਟਾਂ ਨੇ ਹੇਠਲਾ ਸਰੀਰ ਸੜ ਦਿੱਤਾ; ਸਾਰਾ ਪਿੰਡ ਖਮੋਸ਼ ਸੀ,ਕੇਵਲ ਸ਼ਹਿੰਦੇ ਦੀਆਂ ਚੀਕਾਂ ਹੀ ਸੁਣਦੀਆਂ ਸੀ। ਅੱਗ ਨੂੰ ਉਪਰ ਤੱਕ ਤਾਰੀ ਨੇ ਪਹੁੰਚਨ ਨਹੀਂ ਦਿੱਤਾ। ਬਦਨ ਉਪਰ ਠੰਡਾ ਠੰਡ ਪਾਣੀ ਡੋਲ ਦਿੱਤਾ। ਜਦ ਜਵਾਲਾ ਉੱਜੜ ਗਈ, ਸ਼ਹਿੰਦਾ ਤਾਂ ਬੇਹੋਸ਼ ਹੋਗੀਆ ਸੀ।  ਦਿਨ ਬੀਤੀ ਗਿਆ, ਪਰ ਕੋਈ ਸੂਰਮਾ ਨਹੀਂ ਆਇਆ ਢਾਬੇ ਵਾਲੇ ਨੂੰ ਬਚਾਣ। ਪਿੰਡ ਤਾਂ ਕਬਰਸਤਾਨ ਤੋਂ ਵੀ ਗੁੰਮ ਸੀ; ਸਿਰਫ ਉੱਪਰ ਗਿਰਝਾਂ ਦਾ ਚਕਰ ਘੁੰਮਦਾ ਸੀ।  ਦਿਨ ਬੀਤੀ ਗਿਆ, ਪਰ ਨਿਹੰਗ ਤਾਂ ਆਇਆ ਨਹੀਂ।  ਜਦ ਸ਼ਹਿੰਦਾ ਹੋਸ਼ ਹੋਇਆ, ਗੁੰਡੇ ਉਸਨੂੰ ਫਿਰ ਮਾਰਨ ਲੱਗ ਪਾਏ। ਦਿਨ ਅਪਨੀ ਪੂਛ ਫੜਕੇ ਲੈ ਗਿਆ, ਰਾਤ ਆ ਗਈ । ਕੋਈ ਨਹੀਂ ਆਇਆ; ਤਾਰੀ ਸੋਚਾਂ ਲੱਗ ਪਿਆ " ਕੀ ਪਤਾ ਮੈਂ ਗਲਤ ਹਾਂ?"। ਹੁਣ ਤਾਰੀ ਅਕ ਗਿਆ, ਫੈਸਲਾ ਬਣਾਲਿਆ ਸ਼ਹਿੰਦੇ ਨੂੰ ਗੋਲੀ ਮਾਰਕੇ ਉਡਾਉਣ।  ਪਿਸਤੋਲ ਚਲਾਉਣ ਹੀ ਲੱਗਾ ਸੀ, ਜਦ ਕੋਈ ਪਾਸੋ ਕੋੜਾ ਨੇ ਆਕੇ ਇਕ ਡਾਕੂ ਨੂੰ ਕਾਬੂ ਕਰ ਲਿਆ, ਜਿੱਦਾਂ ਛਿਪਕਲੀ ਦੀ ਜੀਭ ਨੇ ਫੱਤਾ ਫ਼ੱਟ ਮੱਖੀ ਫੜ ਲੈਂਦੀ ਹੋਵੇ। ਘੜੀਸ ਕੇ ਕੋੜਾ ਬੰਦੇ ਨੂੰ ਲੈਗਿਆ। ਤਾਰੀ ਹੈਰਾਨ ਹੋਗਿਆ। " ਕੌਣ ਏ? ਨਿਹੰਗ ਤੂੰ ਏ? ਸਾਹਮਣੇ ਆ ਸੋਹਣਿਆ!" । ਪਰ ਰਾਤ ਨੇ ਕੋਈ ਜਵਾਬ ਨਹੀਂ ਦਿੱਤਾ; ਸਿਆਹੀ ਨੇ ਕੋਈ ਉੱਤਰ ਨਹੀਂ ਫੜਾਇਆ।

ਤਾਰੀ ਨੇ ਆਪਣੇ ਪਸਤੌਲ ਦੇ ਮੂੰਹ ਨਾਲ ਇਸ਼ਾਰਾ ਕੀਤਾ ਇਕ ਸਿਪਾਹੀ ਨੂੰ ਅੱਗੇ ਰਾਤ ਦੀ ਰਿਹਮ ਵਿੱਚ ਜਾਨ। ਡਰਦਾ ਦਰਦ ਚਲੇਗਿਆ।  ਇਕ ਹੋਰ ਨੂੰ ਪਿੱਛੇ ਭੇਜ ਦਿੱਤਾ, ਤੀਜੇ ਨੂੰ ਸੜਕ ਦੇ ਦੂਜੇ ਪਾਸੇ ਭੇਜ ਦਿੱਤਾ। ਪਿੱਛੋਂ ਚੰਘਾੜ ਆਇਆ। ਘੁੰਮਕੇ ਸਾਰੇ ਓਹ ਪਾਸੇ ਨੱਸ ਗਏ। ਜਦ ਕੂਕ ਦੀ ਜੜ੍ਹ ਵੱਲ ਪਹੁੰਚੇ, ਆਦਮੀ ਗੱਲੀ ਦੇ ਉੱਚੇ ਥਾਂ ਤੋਂ ਲਮਕਦਾ ਸੀ, ਉਸਦੇ ਗਲ ਦੇ ਆਲੇ ਦੁਆਲੇ ਕੋੜਾ ਦਾ ਫੰਧਾ। ਤਾਰੀ ਪਾਗਲ ਹੋਕੇ ਸਾਰੇ ਪਾਸੇ ਗੋਲੀਆਂ ਛੱਡਣ ਲੱਗ ਪਿਆ। ਗੋਲੀਆਂ ਮੁਕ ਗਈਆਂ। ਫਿਰ ਸੱਪ ਦੇ ਡੰਗ ਵਾਂਗ ਹੋਰ ਛਾਂਟਾ ਆਇਆ; ਐਤਕੀ ਕਿਸੇ ਨੂੰ ਘਸੀਟ ਕੇ ਨਹੀਂ ਲੈਕੇ ਗਿਆ। ਤਾਰੀ ਨੇ ਘੁੰਮਕੇ ਦੇਖੀਆਂ ਹਵੇਲੀ ਦੇ ਸਾਹਮਣੇ ਨਿਹੰਗ ਖੋਲਤਾ ਸੀ। ਪਿੱਛੇ ਹਵੇਲੀ ਅੱਗ ਦੇ ਜਵਾਲਾਮੁਖੀ ਵਿੱਚ ਗੁੰਮੀ ਸੀ। ਕਲੇ ਹਵੇਲੀ ਵਿਚੋਂ ਨਹੀਂ, ਪਰ ਕੀ ਥਾਂਵਾਂ ਤੋਂ ਅੱਗ ਦੀਆਂ ਉਂਗਲੀਆਂ ਅੰਬਰ ਨੂੰ ਛੋਹ ਦੀਆਂ ਸੀ। ਤਾਰੀ ਦੇ ਬੰਦੇ ਨਿਹੰਗ ਵੱਲ ਦੌੜੇ, ਪਰ ਓਥੇ ਹੀ ਕੱਟ ਕੇ ਖਤਮ ਕਰ ਦਿੱਤੇ। ਫਿਰ ਓਹਦੇ ਪਿੱਛੋਂ ਹਵੇਲੀ 'ਚੋਂ ਕੋਈ ਆਦਮੀ ਬਾਹਰ ਆਏ; ਜਿਨ੍ਨਾਂ ਨੇ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕੀਤੀ ਨਿਹੰਗ ਨੂੰ ਮਾਰਨ, ਓਹ ਵੀ ਪਿਆਸੀ ਕਿਰਪਾਨ ਦੇ ਸ਼ਿਕਾਰ ਬਣ ਗਏ। ਤਾਰੀ ਦੇ ਸਾਹਮਣੇ ਗੁਲਾਬ ਵੀ ਬਾਹਰ ਆਇਆ; ਗੁਲਾਬ ਨੇ ਵੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕੀਤੀ ਸਿੰਘ ਨੂੰ ਮਾਰਨ; ਪਰ ਓਥੇ ਹੀ ਖੜ੍ਹਾ ਖਲੋਤਾ ਮਾਰ ਦਿੱਤਾ। ਤਾਰੀ ਨੇ ਭਰਾ ਨੂੰ ਵੇਖਕੇ " ਨਹੀਂ!", ਚੀਕ ਕੇ ਨਿਹੰਗ ਨੂੰ ਤਲਵਾਰ ਨਾਲ ਕੱਟਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕੀਤੀ। ਪਰ ਨਿਹੰਗ ਤਾ ਬਹੁਤ ਤੇਜ ਸੀ; ਪਾਸੇ ਹੋਕੇ ਤਾਰੀ ਦਾ ਸਿਰ ਮੋਢਿਆਂ ਤੋਂ ਲਾ ਦਿੱਤਾ। ਸੀਸ ਧਰਤੀ ਉੱਤੇ ਰਿੜ੍ਹ ਗਿਆ । ਹੁਣ ਅੱਦਾ ਪਿੰਡ ਅੱਗ ਨਾਲ ਜਲ ਗਿਆ।

 ਸ਼ਹਿੰਦੇ ਨੂੰ ਲਾ ਦਿੱਤਾ। ਫਿਰ ਘੁੰਮਕੇ ਪਿੰਡੋ ਬਾਹਰ ਤੁਰ ਪਿਆ ।

 *   *   *   *   *

" ਤੇ ਫਿਰ ?", ਸ਼ਿਵ ਨੇ ਪਰਸ਼ਨ ਕੀਤਾ ।

" ਬੱਸ ਉਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਪਿੰਡ ਮੇਰੇ ਤੇ ਵਿਧਵਾਂ ਵਿੱਚ ਸਾਂਝਾਂ ਵੰਡ ਹੋਗਿਆ । ਗੁੰਡੇ ਨਿਕਲ ਗਏ; ੧੯੪੭ ਤੱਕ ਅੱਸੀਂ ਤਕਰੀਬਨ ਠੀਕ ਹੀ ਰਹਿ। ਵਿਧਵਾਂ ਦੇ ਨਿਆਣਿਆਂ ਦੇ ਦਿਵਾਲੇ ਪਿੰਡ ਹੋ ਗਿਆ। ਨਵੀਂ ਪੀੜ੍ਹੀ ਨੇ ਸਭ ਸੰਬਾਲ ਲਿਆ।  ਪਿੰਡ ਕਾਇਰ ਨਹੀਂ ਰਿਹਾ।  ਨਿਹੰਗ ਨੇ ਸਭ ਨਿਡਰ ਬਣਾ ਦਿੱਤੇ। " ਸ਼ਹਿੰਦੇ ਨੇ ਉੱਤਰ ਦਿੱਤਾ।

" ਨਿਹੰਗ ਕਦੀ ਫਿਰ ਮਿਲਿਆ?"

" ਨਹੀਂ", ਫਿਰ ਸੋਚ ਕੇ ਸ਼ਹਿੰਦੇ ਨੇ ਕਿਹਾ, " ਕਿਸੇ ਨੂੰ ਉਸਦਾ ਨਾਂ ਨਹੀਂ ਪਤਾ ਸੀ, ਨਾ ਕਿਥੋ ਆਇਆ, ਤੇ ਕਿਥੇ ਚਲਿਆ ਸੀ " ।

" ਏ ਮੈਨੂੰ ਸਭ ਹੁਣ ਕਿਓ ਦਸਦਾ ਹੈਂ?"

" ਮੈਂ ਚਾਹੁੰਦਾ ਤੂੰ ਛਾਪੇ, ਤੇ ਕੀ ਪਤਾ ਲਾਖਾ ਜਾਂ ਸੀਮਾ ਜਾਂ ਬਿੱਟੂ ਪੜ੍ਹ ਲਾਵੇਗੇ। ਮੈਂ ਓਹਨਾਂ ਨੂੰ ਦੱਸਣਾ ਚਾਹੁੰਦਾ ਹੈਂ, ਕੀ ਹੋਇਆ, ਤੇ ਕਿਓ"

" ਏ ਤਾਂ ਬਹਾਦਰੀ ਦੀ ਕਹਾਨੀ ਹੈ ਸ਼ਹਿੰਦਾ ਜੀ। ਅਸਲੀ ਬਹਾਦਰ ਤਾਂ ਤੂੰ ਹੈਂ, ਸਾਰਾ ਦਿਨ ਓਦਾ ਬੀਤਨਾ!"

" ਨਹੀਂ ਸ਼ਿਵ ਜੀ, ਅੱਸਲੀ ਬਹਾਦਰ ਓਹ ਤੀਵੀਆਂ ਸਨ, ਜਿੰਨਾਹ ਨੇ ਪਿੰਡ ਫਿਰ ਚੱਕਿਆ, ਜਿੰਨਾਹ ਨੇ ੧੯੪੭ ਵਿਚ, ਪਿੰਡ ਦੇ ਆਖਰੀ ਹਿੰਦੂ ਦੀ ਮਦਦ ਕੀਤੀ, ਐਨ ਜਿੱਦਾਂ ਉਸ ਸਰਦਾਰ ਨੇ ਸੀਮਾ ਦੀ ਕੀਤੀ"

" ਤੂੰ ਪਿੰਡ ਦਾ ਆਖਰੀ ਹਿੰਦੂ ਸੀ?"

" ਆਹੋ"।

" ਮੈਂ ਤੁਹਾਡੇ ਲਈ ਬਿੱਟੂ ਅਤੇ ਸੀਮਾ ਦੀ ਲਭਣ ਦੀ ਪੂਰੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰੂਗਾ"

" ਸ਼ੁਕਰੀਆ ਸ਼ਿਵ ਜੀ। ਜੇ ਕਰ ਸੱਕਦੇ, ਓਸ ਨਿਹੰਗ ਨੂੰ ਵੀ ਟੋਲੋ"।

" ਅੱਛਾ"। , ਸ਼ਹਿੰਦੇ ਨੇ ਜਿਥੇ ਬੈਠਾ ਸੀ, ਉਸਦੇ ਪਿੱਛੇ ਇਕ ਹੋਰ ਵਾਰੀ ਝਾਤੀ ਮਾਰੀ। ਕੰਧ ਉੱਤੇ ਇਕ ਨਿਹੰਗ ਦੀ ਤਸਵੀਰ ਸੀ; ਇਕ ਸਰਕਸ ਵਾਲੇ ਦੀ ਸੀ, ਜਿਸਦੇ ਹੱਥ ਵਿੱਚ ਕੋੜਾ ਸੀ; ਗੁਲਾਬ ਦੀ ਫੋਟੋ ਵੀ ਸੀ। ਸੇਵਕ ਦੀ ਕਮੀਜ਼ ਉਤੇ ਬੈਜ ਸੀ, ਜਿਸ ਉੱਤੇ ਉਸਦਾ ਨਾ ਸਾਫ ਲਿਖਿਆ ਸੀ: ਬਿੱਟੂ। ਪੈੱਗ ਦੇ ਪੜੇ " ਤਾਰੀ ਬੀਅਰ" ਲਿਖਿਆ ਸੀ। ਸ਼ਹਿੰਦਾ ਹਸਪਿਆ , " ਹਾਂ, ਬਹਾਦਰੀ ਦੀ ਕਹਾਨੀ!"।

109
Lok Virsa Pehchaan / Re: ਰੇਪ ਟੋਪਿਕ ਤੇ
« on: January 07, 2013, 07:50:45 PM »
Preet Ji

Orginal taa Punjabi ch hai, sariaa punjabiaan nu gurmukhi parhnee aaoni chaheedi hai, kade ho sakda gora abc naa janay?

Grenade ji is tara diaah vee bahut kujh likhaa hai mere kitab, Bharind ch ( Lahore Bookshop, Ludhiana)

110
Religion, Faith, Spirituality / Re: without god
« on: January 07, 2013, 07:41:10 PM »
not sure, in God's name all Indians kill each other saying their religion is right...God aint the issue, its people and their beliefs

111
Lok Virsa Pehchaan / Re: ਰੇਪ ਟੋਪਿਕ ਤੇ
« on: January 07, 2013, 07:33:41 PM »
Thanks Ji Tintin sir

112
Lok Virsa Pehchaan / ਚਾਹਤ - ਰੂਪ ਢਿੱਲੋਂ
« on: January 07, 2013, 07:31:59 PM »
ਖਰਾ ਦਿਲ ਨਾਲ ਬੋਲਦਾ
ਹੁਣ ਮੈਂ ਛੱਡ ਦਿੱਤਾ ਘੰਡ ਪਰਦਾ
ਹੁਣ ਮੈਂ ਖਰਾ ਦਿਲ ਨਾਲ ਬੋਲਦਾ॥
ਤੂੰ ਹੈ ਸੁਨੱਖੀ ਸੁੱਧ ਤਸਵੀਰ
ਮੈਨੂੰ ਲੱਗਦੀ ਰਾਂਝਨ ਦੀ ਹੀਰ॥
ਤੈਤੋਂ ਬਗੈਰ ਨਿਤ ਨਿਤ ਮਰਦਾ
ਤੈਨੂੰ ਵੇਖਕੇ ਰਮਣੀਕ ਤਾਪ ਚੜ੍ਹਦਾ॥
ਇਹ ਅਲਪ ਜਿੰਦ ਤਾਂ ਹੈ ਫ਼ਾਨੀ
ਪਰ ਇਸ ਗੱਲ ਤੋਂ ਨਹੀਂ ਘਬਰਾਣਾ॥
ਇਸ਼ਕ ਕਰਨ’ਚ ਨਹੀਂ ਬਦਨਾਮੀ
ਤੇਰੇ ਲਈ ਮੈ ਤਾਂ ਮਰਜਾਣਾਂ॥
ਤੈਥੋਂ ਬਗੈਰ ਅੱਗੇ ਨਹੀਂ ਜਾਣਾ
ਕਪਟੀ ਜੱਗ ਦਾ ਘੰਡ ਲਾਹੁਣਾ॥
ਪਿਆਰ ਲਈ ਨਹੀਂ ਸੌਖੇ ਰਾਹ
ਬੇਇਸ਼ਕ ਜਗਤ ਸਿਰਫ਼ ਗਾਹ॥
ਸੁੰਦਰੀ ਮੇਰੇ ਨਾਲ ਆਉਣਾ
ਕਪਟੀ ਜੱਗ ਦਾ ਘੰਡ ਲਾਹੁਣਾ॥
ਰੂਪ ਨੇ ਛੱਡ ਦਿੱਤਾ ਘੰਡ ਪਰਦਾ
ਰੂਪ ਖਰਾ ਦਿਲ ਨਾਲ ਬੋਲਦਾ॥

113
ਲਾਲ ਲਹਿਰ - ਰੂਪ ਢਿੱਲੋਂ
( ਇਕ ਗੋਤਰ ਗਮਨ ਬਾਰੇ ਕਹਾਨੀ)

ਮੇਰੇ ਹੱਥ ਲਾਇਆ, ਜਿਥੇ ਹੱਥ ਲਾਉਣਾ ਨਹੀਂ ਚਾਹੀਦਾ। ਲੁਧਿਆਣਾ। ਦੱਸ ਸਾਲ ਪਹਿਲਾ, ਭਾਵੇਂ ਵੱਧ। ਰੋਮੀ ਦਾ ਵਿਆਹ ਸੀ। ਘਰ ਵਿੱਚ ਰੋਂਕਾਂ ਪੈਂਦੀਆਂ। ਮੈਂ ਅਪਣੇ ਭਰਾਂ, ਭੈਣਾਂ, ਮਸੇਰਿਆਂ ਅਤੇ ਫਫੇਰਿਆਂ ਨਾਲ ਦਲਾਨ ਵਿੱਚੋਂ, ਇਧਰ ਉਧਰ ਹਸਕੇ ਕਮਰੇ ਤੋਂ ਕਮਰੇ ਦੌੜ ਦੌੜ ਕੇ ਖੇਲਦੀ ਸੀ। ਰਸੋਈ  ਵਿੱਚ ਦਾਲਾਂ ਬਣਦੀਆਂ ਸਨ, ਬੈਠਕ ਵਿੱਚ ਆਦਮੀਆਂ ਦਾ ਰੌਲਾ- ਰਪਾ ਪੈਂਦਾ। ਸ਼ਰਾਬਾਂ ਪੀਂਦੇ ਸਨ, ਕਬਾਬ ਖਾਂਦੇ। ਮੁਹਰਲੇ ਕਮਰੇ ਵਿੱਚ ਢੋਲ ਦੇ ਆਲੇ ਦੁਆਲੇ ਜਨਾਨੀਆਂ ਗਾਉਂਦੀਆਂ ਸਨ। ਜਦ ਮੈਂ ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ ਖਲੋਤੀ, ਮੇਰੇ ਆਲੇ ਦੁਆਲੇ ਰੰਗਾਂ ਦਾ ਸਮੁੰਦਰ ਸੀ; ਸਾਰੀਆਂ, ਸਲਵਾਰ ਕਮੀਜਾਂ ਦੁਪੱਟੇ ਚਮਕਦੇ ਸਨ। ਇਸ ਖੱਪਖਾਨੇ ਵਿੱਚ ਕੋਈ ਕੋਈ ਵਾਰੀ ਲੁਕਦੀ ਸੀ; ਕੋਈ ਕੋਈ ਵਾਰੀ ਖਾਲੀ ਥਾਂ ਲੱਭ ਜਾਂਦਾ ਸੀ।  ਬੰਦਿਆਂ'ਚ ਲੁਕਣਾ ਔਖਾ ਸੀ, ਕਿਉਂਕਿ ਮੇਰੀ ਤਾਂ ਚਮਕਦੀ ਲਾਲ ਲਾਲ ਸਲਵਾਰ ਕਮੀਜ਼ ਪਾਈ ਸੀ; ਪੱਗਾਂ ਤੋਂ ਛੁੱਟ ਰੰਗ ਗਹਿਰ ਗੰਭੀਰ ਸਨ; ਨਾਲੇ ਪਾਪੇ ਨੇ ਮਰਦਾਂ ਵਿੱਚ ਨਹੀਂ ਰਹਿਣ ਦੇਣਾ ਸੀ। ਮੈਂ ਬੂਹੇ'ਚੋਂ ਬੈਠਕ ਅੰਦਰ ਝਟਪਟ ਝਾਤੀ ਮਾਰੀ। ਪਾਪਾ ਸ਼ਰਾਬ ਦਾ ਗੁਲਾਮ ਹੋਇਆ ਸੀ।  ਮੇਰੇ ਚਾਚੇ ਦੀ ਅੱਖ ਫੜ ਗਈ।

ਮੈਨੂੰ ਦੁਰਾਚਾਰੀ ਮੁਸਕਾਨ ਮਿੱਲੀ। ਮੈਂ ਨੱਠ ਗਈ।  ਸਾਰਿਆਂ ਤੋਂ ਲੁਕਣ ਮੈਂ ਉੱਪਰ ਚੱਲੀ ਗਈ।  ਇਥੇ ਲਾਂਘੇ ਦੇ ਦੂਰਲੇ ਪਾਸੇ ਇੱਕ ਪੌੜੀ ਸੀ। ਇਸ ਰਾਹ ਤੋਂ ਛੱਤ ਉੱਪਰ ਚੱਲੀ ਜਾਈਦਾ ਸੀ। ਛੱਤ ਉੱਪਰ ਇੱਕ ਨਿੱਕਾ ਜਾ ਕਮਰਾ ਸੀ।  ਸਾਰਾ ਜੋਰ ਸ਼ੋਰ ਦੂਜੇ ਪਾਸੇ ਸੀ, ਕਹਿਣ ਦਾ ਮਤਲਬ ਪੌੜੀਆਂ ਤੋਂ ਪਰੇ। ਮੈਂ ਪੌੜੀ ਹੇਠ ਲੁਕ ਗਈ। ਕਿਸੇ ਨੂੰ ਮੇਰਾ ਪਤਾ ਨਹੀਂ ਲੱਗਿਆ। ਅੱਧਾ ਘੰਟੇ ਬਾਅਦ , ਅੱਕ ਕੇ ਮੈਂ ਪੌੜੀਆਂ  ਥੱਲੋਂ ਨਿਕਲ ਗਈ।

ਮੈਂ ਲੱਤਾਂ ਵਿੱਚ ਵਜ ਗਈ। ਮੈਂ ਜਦ ਉੱਪਰ ਝਾਕਿਆ ( ਵੇਖਣ ਕਿਸਦਾ ਸਿਰ ਸਰੀਰ ਲੱਤਾਂ ਉੱਪਰ ਸੀ), ਮੇਰਾ ਚਾਚਾ ਸੀ। ਕੋਈ ਨਿੱਕੀ ਆਵਾਜ ਮੇਰੇ ਵਿੱਚ ਚਾਹੁੰਦੀ ਸੀ, ਚੀਕ ਚਿਹਾੜਾ ਪਾਉਣ। ਪਰ ਮੌਕਾ ਨਾ ਮਿੱਲਿਆ। ਮੇਰੇ ਮੁੱਖ'ਤੇ ਹੱਥ ਰੱਕ ਕੇ ਉੱਪਰ ਲੈ ਗਿਆ। ਉਸਦੇ ਮੂੰਹ ਵਿੱਚੋਂ ਸ਼ਰਾਬ ਉਮੜਦੀ ਸੀ। ਪਹਿਲੀ ਵਾਰੀ ਮੈਨੂੰ ਦਹਸ਼ਿਤ ਹੋਈ; ਹੋਰ ਬਹੁਰ ਕੁਝ ਵੀ ਹੋਇਆ।  ਚਾਚੇ ਤੋਂ ਚਿੜ ਆਈ, ਪਰ ਨਿਆਣੀ ਸਿਆਣੇ ਨੂੰ ਕੀ ਕਹਿ, ਕੀ ਕਰੇ? ਪਾਪਾ ਤਾਂ ਹੇਠਾ ਪਾਰਟੀ ਵਿੱਚ ਰੁੱਝਿਆ ਸੀ।

ਚਾਚਾ ਤਾਂ ਗੁੰਡਾ ਸੀ। ਜਦ ਕੋਈ ਵਲੈਤੀ ਸੰਪਦੇ ਨੂੰ ਖਾਲੀ ਰਹਿੰਦਾ ਸੀ, ਚਾਚਾ ਉਸ ਖਾਲੀ ਥਾਂ ਉੱਤੇ ਅੱਖ ਰੱਖਦਾ ਸੀ।  ਜਦ ਵੇਖਿਆ ਕਿ ਓਹਨਾਂ ਨੇ ਵਾਪਸ ਇੰਨੀ ਜਲਦੀ ਨਹੀਂ ਆਉਣਾ, ਚਾਚਾ ਖੁਦ ਕਾਬੂ ਕਰਕੇ ਵੇਚ ਦੇਂਦਾ ਸੀ, ਜਾਂ ਕੰਧ ਕਰ ਦੇਂਦਾ ਸੀ। ਉਸਦੀ ਖਾਸ ਖਾਸੀਅਤ ਸੀ, ਕਿ ਇੱਦਾਂ ਦੇ ਕੰਮ ਵਿੱਚ ਕਾਮਯਾਬ ਹੁੰਦਾ। ਪੁਲਸ ਜੇਬ ਵਿੱਚ ਸੀ, ਪਟਵਾਰੀ ਜੇਬ ਵਿੱਚ, ਅਤੇ ਸ਼ਹਿਰ ਦੇ ਸਾਰੇ ਵੱਡੇ ਪਦ ਵਾਲੇ ਅਧਿਕਾਰੀ।  ਮੋਡਲ ਟਾਉਨ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਵੱਡੀ ਹਵੇਲੀ ਵਿੱਚ ਰਹਿੰਦਾ ਸੀ। ਪਾਪਾ ਓਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਬਹੁਤ ਪਿਆਰ ਕਰਦਾ ਸੀ।  ਆਪਣੀ ਬੱਚੀ ਨੂੰ ਵੀ ਪਿਆਰ ਕਰਦਾ ਸੀ।  ਪਰ ਜੇ ਮੈਂ ਕਦੇ ਕੁਝ ਕਿਹਾ ਵੀ ਸੀ ਉਸ ਰਾਤ ਵਾਰੇ, ਕਿਥੇ ਮੈਨੂੰ ਮਾਣੇਗਾ?

ਉਸ ਰਾਤ ਮਾਂ ਨੂੰ ਪਤਾ ਨਹੀਂ ਲੱਗਾ।

ਦੋ ਮਹੀਨਿਆਂ ਬਾਅਦ ਸਾਨੂੰ ਮਾਡਲ ਟਾਊਨ ਛੱਡਣਾ ਪਿਆ। ਮੈਂ ਜਾਣਾ ਨਹੀਂ ਚਾਹੁੰਦੀ ਸੀ, ਪਰ ਮੇਰੀ ਕਿਸੇ ਨਹੀਂ ਸੁਣੀ । ਪੰਜਾਬੀ ਮਾਂ-ਪਿਉਂ ਕਦੇ ਅਪਣੇ ਨਿਆਣਿਆਂ ਦੀ ਸੁਣਦੇ ਆ ? ਉਸ ਟਾਈਮ ਚਾਚੇ ਨੇ ਇੱਕ ਚਲਾਕੀ ਖੇਡੀ। ਅਪਣੇ ਮੁੰਡੇ ਨਾਲ ਮੇਰੇ ਵੀਰ ਨੂੰ ਕ੍ਰਿਕੇਟ ਖੇਲਣ ਭੇਜ ਦਿੱਤਾ; ਫਿਰ ਚਚੇਰੀ ਭੈਣ ਨੂੰ ਚਾਚੀ ਨਾਲ ਘੁਮਾਰ ਮੰਡੀ ਭੇਜ ਦਿੱਤਾ। ਮੈਂ 'ਤੇ ਗੁਰਲੀਨ ਹੀ ਘਰ ਰਹੇ ਗਏ ਸੀ। ਫਿਰ ਗੁਰਲੀਨ ਨੂੰ ਨੌਕਰ ਨਾਲ ਮੱਝ ਤੋਂ ਦੁੱਧ ਚੋਣ ਲਾ ਦਿੱਤਾ। ਮੈਨੂੰ ਉੱਪਰ ਲੈ ਗਿਆ ਉਹ , ਅਪਣੀ ਧੀ ਦੇ ਕਮਰੇ ਵਿੱਚ। ਮੈਂ ਤਾਂ ਡਰ ਨਾਲ ਸਹਿਮੀ ਹੋਈ ਸੀ। ਨਾ ਕੁਝ ਕਰ ਸਕੀ ਤੇ ਨਾ ਕਹਿ ਸਕੀ। ਸ਼ਬਦ ਮੂੰਹ ਵਿਚ ਹੀ ਮਰ ਗਏ ਤੇ ਫਿਰ.......... ਮੈਂ ਵੀ। ਮੇਰੀ ਮਸੂਮੀਅਤ ਹਮੇਸ਼ਾ ਲਈ ਮਿਟ ਗਈ। ਮੇਰੇ ਲਈ ਸਭ ਕੁਝ ਉੱਜੜ ਗਿਆ। ਓਹ ਤੇ ਮਾਹਿਰ ਕਮੀਨਾ ਸੀ। ਬਾਅਦ 'ਚ ਮੈਨੂੰ ਬਾਥਰੂਮ ਲਿਜਾ ਕੇ ਗਰਮ ਗਰਮ ਪਾਣੀ ਵਿੱਚ ਬੈਠਾ ਦਿੱਤਾ। ਬਾਰ ਬਾਰ ਮਿੱਠੀ ਆਵਾਜ ਵਿੱਚ ਇਹੀ ਕਹੀ ਗਿਆ, " ਸਾਡੀ ਗੁੱਝੀ ਗੱਲ ਹੈ। ਕਿਸੇ ਨੂੰ ਨਾ ਦਸਣਾ। ਜੇ ਮਾਂ ਨੂੰ ਦੱਸਿਆ, ਰੱਬ ਨੇ ਓਹਨੂੰ ਮਾਰ ਦੇਣਾ, ਜੇ ਪਾਪੇ ਨੂੰ ਦੱਸਿਆ, ਪਾਪੇ ਨੇ ਤੈਨੂੰ ਮਾਰ ਦੇਣਾ। ਰਾਜ਼ ਰਖਣਾ ਏ" । ਮੇਰੇ ਸਾਹਮਣੇ ਲਾਲ ਪਾਣੀ ਵਿੱਚ ਕਮਸਿਨੀ ਡੁਲ੍ਹ ਗਈ। ਲਾਲ ਲਹਿਰਾਂ ਨੇ ਮੈਨੂੰ ਅਪਣੇ ਆਪ ਤੋਂ ਦੂਰ ਕਰ ਦਿੱਤਾ।

ਉਸ ਦਿਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਮੇਰੇ ਟੱਬਰ ਦੇ ਸਾਹਮਣੇ ਮੈਨੂੰ ਬਹੁਤ ਲਾਡ-ਪਿਆਰ ਕਰਦਾ ਸੀ। ਬਹੁਤ ਕੁਝ ਖਰੀਦ ਕੇ ਦਿੰਦਾ ਸੀ; ਗੁੱਡੀਆਂ, ਖੇਲਾਂ, ਤੇ ਆਇਸ ਕਰੀਮ, ਬਰਫੀ ਲਾਇਲਪੁਰ ਤੋਂ। ਮੈਂ ਹਰੇਕ ਸ਼ਾਦੀ-ਵਿਆਹ ਜਾਂ ਪਾਰਟੀ 'ਚ ਉਸ ਤੋਂ ਪਰੇ ਰਹਿੰਦੀ ਸਾਂ। ਪਾਪਾ ਦੇ ਵੀ ਕਦੇ ਕੋਈ ਗੱਲ ਪੱਲੇ ਨਹੀਂ ਪਈ। ਮੈਨੂੰ ਵਰਨ ਲਈ ਉਹ ਹੱਥ ਲਾਉਂਦਾ ਰਿਹਾ। ਮਾਂ ਨੂੰ ਵੀ ਮੈਂ ਕਦੇ ਡਰਦੀ ਨਾ ਬੋਲੀ। ਸਮਝਣਾ ਤਾਂ ਕਿਥੇ ਸੀ? ਇਲਜ਼ਾਮ ਤਾਂ ਮੇਰੇ ਸਿਰ ਧਰ ਦੇਣਾ ਸੀ। ਚਾਚੇ ਕਰਕੇ ਮੈਂ ਮਰਦ-ਵੈਰੀ ਬਣ ਗਈ। ਕਦੇ ਕਿਸੇ ਮੁੰਡੇ ਨੇੜੇ ਨਹੀਂ ਜਾਂਦੀ ਸਾਂ | ਚਾਚਾ ਫਿਰ ਵੀ ਨਹੀਂ ਹੱਟਿਆ। ਇੱਕ ਦਿਨ, ਮੈਂ ਸ਼ਰਾਬ ਪੀ ਕੇ ਪੁਲਸ ( ਮੈਂ ਹੁਣ ਵੱਡੀ ਹੋ ਗਈ ਸੀ) ਕੋਲ ਚਲੇ ਗਈ। ਹੌਲਦਾਰ ਨੇ ਚਾਚੇ ਨੂੰ ਫੋਨ ਘੁੱਮਾਕੇ ਦੱਸਿਆ,ਮੇਰੇ ਪਿਉਂ ਨੂੰ ਨਹੀਂ ਫੋਨ ਕੀਤਾ| ਚਾਚਾ ਮੈਨੂੰ ਲੈਣ ਆ ਗਿਆ। ਪੁਲਸ ਨੂੰ ਆਪਣੀਆਂ ਗੱਲਾਂ ਦੇ ਜਾਲ 'ਚ ਫਸਾ ਲਿਆ ਕਿ ਇਹ (ਮੈਂ )ਸ਼ਰਾਬ ਦੇ ਸਰੂਰ ਵਿੱਚ ਗੱਲਾਂ ਬਣਾਉਂਦੀ ਏ, ਐਸਾ ਕੁਝ ਨਹੀਂ ਹੈ | ਮੈਂ ਇਹਨੂੰ ਅਪਣੇ ਨਾਲ ਘਰ ਲੈ ਜਾਨਾ ਤੇ ਸਵੇਰੇ ਨਸ਼ਾ ਉਤਰੇ ਤੋਂ ਮੈਨੂੰ ਘਰ ਛੱਡ ਦੇਵੇਗਾ।

ਪਰ ਉਹ ਮੈਨੂੰ ਅਪਣੇ ਘਰ ਨਹੀਂ ਲੈ ਕੇ ਗਿਆ, ਇੱਕ ਹੋਟਲ ਲੈ ਗਿਆ। ਮੈਨੂੰ ਪਲੰਘ 'ਤੇ ਬਿਠਾ ਕੇ ਕੁਝ ਕਹਿਣ ਲੱਗ ਪਿਆ, "..ਪੱਗ ਤੇ ਦਾਗ...ਮਾਂ ਮਰ ਜਾਵੇਗੀ...ਜੋ ਹੋ ਗਿਆ, ਹੋ ਗਿਆ...ਘਰ ਦੀ ਇੱਜ਼ਤ...ਲੋਕ ਕੀ ਕਹਿਣਗੇ?", ਪਰ ਮੈਨੂੰ ਕੁਝ ਨਹੀਂ ਸੁਣਿਆ। ਬੱਸ ਓਹ ਲਾਲ ਲਹਿਰਾਂ ਚੇਤੇ ਆ ਗਈਆਂ। ਮੇਰਾ ਲਹੂ.......... ਮੈਨੂੰ ਚਿੜਾਉਂਦਾ ਸੀ; ਮੈਨੂੰ ਨਤਾਕਤੀ ਆਖਦਾ ਸੀ, ਮੇਰੀ ਬਦਕਿਸਮਤੀ ਵੱਲ ਰਜ ਰਜਕੇ ਹਸਦਾ ਸੀ। ਪੀੜ ਦੀਆਂ ਅਜੀਬ ਜਿਹੀਆਂ ਤਰੰਗਾਂ ਪੀਨੇ ਨੂੰ ਝੰਜੋੜ ਸੁੱਟਿਆ |

ਰੱਬ ਜਾਣੇ ! ਫਿਰ ਕੀ ਹੋਇਆ।

ਮੈਂ ਅਪਣੇ ਹੱਥ ਨੂੰ ਉਸਦੇ ਸਿਰ ਉੱਪਰ ਰੱਖ ਦਿੱਤਾ। ਮੇਰੀ ਤਲਖੀ 'ਚ ਕੋਈ ਧੂੜ, ਕੋਈ ਸਮਰੱਥਾ ਆਈ, ਬਦਨ ਵਿੱਚੋਂ ਬਿਜਲੀ ਦੀਆਂ ਤਰਾਂ ਦੌੜ ਗਈਆਂ, ਹੱਥੋਂ ਲੰਘਕੇ ਉਸਦੇ ਸਿਰ ਵੱਲ ਚਲਦੀਆਂ ਧਾਰਾਂ ਭੇਜਣ ਲੱਗੀਆਂ । ਕਰੰਟ ਨਾਲ ਉਸਦੇ ਵਾਲ ਮੱਚ ਗਏ, ਫਿਰ ਮੂੰਹ ਦਾ ਮਾਸ ਸੜ ਗਿਆ, ਸਿਰ ਤੋਂ ਜਿਵੇਂ ਕੁਝ ਨਿਕਲਦਾ ਸੀ, ਬਹੁਤ ਚੀਕਿਆ, ਬਹੁਤ ਰੋਇਆ......... ਜਿੱਦਾਂ ਮੈਂ ਸਾਲਾਂ ਦੀ ਰੋਂਦੀ ਸਾਂ। ਹੈਰਾਨ ਦੀ ਗੱਲ ਸੀ ਕਿਸੇ ਨੇ ਕੁਝ ਸੁਣਿਆ ਨਹੀਂ। ਕੀ ਪਤਾ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਤਾਂ ਹੋਰ ਕੁਝ ਹੁੰਦਾ ਲੱਗਦਾ ਸੀ। ਵਾਲਾਂ ਨੂੰ ਅੱਗ ਲੱਗ ਗਈ ( ਮੈਨੂੰ ਤਾਂ ਹਾਲੇ ਵੀ ਲਾਲ ਲਾਲ ਪਾਣੀ ਹੀ ਦਿੱਸਦਾ ਸੀ), ਮਾਸ ਸੜ ਗਿਆ। ਸਰੀਰ ਕਰੰਟ ਵਿੱਚ ਪਸਰ ਗਿਆ ਸੀ। ਸੂਖਮ ਲਹਿਰ ਨੇ ਸੂਰ ਦੇ ਮਾਸ ਦਾ ਭੜਥਾ ਬਣਾ ਦਿੱਤਾ। ਅੱਖਾਂ ਸਿਰ 'ਚੋਂ ਘੁਲ ਕੇ ਬਾਹਰ ਆ ਗਈਆਂ। ਜਿਥੇ ਦੱਸ ਮਿੰਟ ਪਹਿਲਾ ਚਾਚਾ ਜੀ ਬੈਠਾ ਸੀ, ਬਿਸਤਰੇ ਦੇ ਗਿਲਾਫ ਉੱਤੇ ਕਾਲਾ ਕਲੰਕ ਰਹਿ ਗਿਆ ਸੀ।
ਮੇਰਾ ਹੱਥ ਭੁੰਜੇ ਆਗਿਆ। ਮੈਂ ਇੱਕ ਦਮ ਥੱਕ ਗਈ ਸਾਂ। ਮੇਰਾ ਵਜੂਦ ਸੁੰਨ ਸੀ, ਜਿਥੇ ਚਾਚਾ ਸੀ, ਹੁਣ ਢੇਰ ਸੀ ਭਸਮ ਦਾ। ਮੈਂ ਚੁੱਪ ਚਾਪ ਸੁਆਹ ਵੱਲ ਤੱਕੀ ਰਹੀ ਸੀ। ਘੰਟੇ ਬਾਅਦ ਮੈਂ ਸਾਏ ਵਾਂਗ ਕਮਰੇ ਵਿੱਚੋਂ ਨਿਕਲ ਗਈ। ਪਰ ਘਰ ਵਾਪਸ ਨਹੀਂ ਜਾ ਸਕਦੀ ਸੀ ਕਿਉਂਕਿ ਪੁਲਿਸ ਨੇ ਪਾਪੇ ਨੂੰ ਸਭ ਦੱਸ ਦੇਣਾ ਹੀ ਸੀ । ਉਸ ਰਾਤ ਮੈਂ ਰੇਲ ਗੱਡੀ ਫੜ੍ਹਕੇ ਪੰਜਾਬ 'ਚੋਂ ਨਿਕਲ ਗਈ । ਪਰ ਹਾਲੇ ਵੀ ਲਾਲ ਲਹਿਰ, ਗੋਤਰ-ਗੁਮਾਨ ਤੇ ਗਵਾਹ ਮੇਰੇ ਮਗਰ ਨੱਸੇ। ਤੁਰਦੀ ਫਿਰਦੀ ਲੋਥ ਸੀ, ਬਦਲੇ ਨੇ ਮੇਰਾ ਸਭ ਕੁਝ ਨਸ਼ਟ ਕਰ ਦਿੱਤਾ|

ਖਤਮ

ਇੰਡੀਅਣ ਬੰਦੇ ਕਿਉਂ ਗੰਦੇ ਨੇ?
ਜਦ ਸਿੱਖਾਂ ਦੀਆਂ ਧੀਆਂ ਨੂੰ ਰੇਪ ਕੀਤਾ 1984 ਵਿਚ, ਸਭ ਚੁੱਪ ਸਨ, ਹੁਣ ਕਿਉਂ ਨਹੀਂ?
ਜਦ ਮਲਕ ਦੇ ਲੀਡਰ ਰੇਪ ਕਰਦੇ, ਜਨਤਾ ਨੇ ਤਾਂ ਕਰਨਾ ਹੀ ਹੈ

114
ਮੈਂ ਹੀ ਦਿੱਤਾ ਜਨਮ ਤੈਨੂ , ਮੈਂ ਹੀ ਦਿੱਤਾ ਸਾਹ
ਸਮਝ ਨਾ ਰਖੇਲ ਰੰਡੀ, ਸਮਝ ਮੈਨੂ ਮਾਂ
ਠੀਕ ਤੁਸੀਂ ਹੋ ਭੈਣ ਧੀ ਤੇ ਮੇਰੀ ਮਾਂ
ਹੁਣ ਅਜ਼ਾਦੀ ਦੇ ਦਿੱਤੀ, ਮਿਲਗਿਆ ਤੈਨੂ ਥਾਂ
ਖੁੱਲੀ ਛੁੱਟੀ ਹੁਣ ਕਰ ਲੈ ਅਪਣੇ ਚਾਹ
ਲਾਜ ਨਾ ਭੁੱਲੀਂ, ਗੁਆਈਂ ਨਾ ਅਪਣਾ ਰਾਹ
 ਰੂਪ ਢਿੱਲੋਂ

115
Religion, Faith, Spirituality / Re: Duniya Da Mela
« on: January 07, 2013, 07:01:27 PM »
Jay Tintin sahi ay, galat hai kise dee kahani nu aaavdee aakhan!!! :angr:

116
Lok Virsa Pehchaan / Re: ਰੇਪ ਟੋਪਿਕ ਤੇ
« on: January 07, 2013, 11:54:02 AM »
thank you ji

Vase is subject bare atay hor vee subjectaa vare mai apni iek choti kitaab vich 15 kahaniaan kathiaa keeteeaa nay, Lahore BookShop Ludhiana to mil sakdi hai, kitab daa naa hai Bharind ( as in Wasp)


117
Lok Virsa Pehchaan / ਰੇਪ ਟੋਪਿਕ ਤੇ
« on: January 07, 2013, 08:50:11 AM »
"ਚੂੜੀਏਂ!" ਉਸਦੀ ਆਵਾਜ਼ ਅਖ਼ਬਾਰ ਦੇ ਪਿੱਛੋਂ ਆਈ, ਮੇਰੇ ਕੰਨਾਂ ਨੂੰ ਚਾਂਟਾ ਮਾਰਨ।

ਬਾਥਰੂਮ ਦੇ ਸ਼ੀਸ਼ੇ ਵਿੱਚੋਂ ਮੈਨੂੰ ਦਿਸਦਾ ਸੀ, ਬੈਠਕ ਵਿੱਚ ਅਖ਼ਬਾਰ ਦੇ ਓਲ੍ਹੇ; ਉਸਦਾ ਮੁੱਖ ਸਿਗਰਟ ਦੇ ਧੂੰਏਂ ਵਿੱਚ ਗੁੰਮਿਆ ਗੁੰਮਿਆ। ਜੱਟ ਆਪਣੇ ਸਿੰਘਾਸਣ ਉੱਤੇ ਬੈਠਾ ਸੀ। ਉਸਦੀ ਜੱਟੀ ਘਰ, ਬੇਖਬਰ। ਓਹ ਮੇਰੇ ਘਰ ਸੀ, ਪਰ ਫਿਰ ਵੀ ਰਾਜ ਕਰਦਾ, ਜਿੱਦਾਂ ਇਹ, ਉਸਦੀ ਹੀ ਰਿਹਾਇਸ਼ ਹੋਵੇ!

ਮੈਂ ਸ਼ੀਸ਼ੇ ਵਿੱਚ ਆਪਣੇ ਚਿਹਰੇ ਵੱਲ ਤੱਕਿਆ; ਮੂੰਹ ਇੱਕ ਪਾਸੋਂ ਨੀਲਾ ਸੀ, ਅੱਖਾਂ ਲਾਲ, ਬੁੱਲ੍ਹ ਕਾਲੇ ਅਤੇ ਨੱਕ ਵਿੱਚੋਂ ਰੱਤ ਠੋਡੀ ਵੱਲ ਰਾਹ ਬਣਾਉਂਦੀ ਸੀ। ਜਿੱਦਾਂ ਪਾਣੀ ਦੀ ਲਹਿਰ ਨੇ ਚਟਾਨ ਨੂੰ ਢਾਹ ਦਿੱਤਾ ਹੋਵੇ, ਉਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਮੂੰਹ ਦਾ ਹਾਲ ਸੀ। ਜੱਟ ਦੀ ਕੀ ਗਲਤੀ ਸੀ? ਉਸਦਾ ਤਾਂ ਹੱਕ ਹੈ। ਰੱਬ ਦੇ ਅਸੂਲ ਨੇ, ਹੈ ਨਾ? ਰੱਬ ਨੇ, ਸਮਾਜ ਨੇ, ਮਾਂ ਨੇ ਬੇਵਫ਼ਾਈ ਮੇਰੇ ਨਾਲ ਕੀਤੀ। ਇਸ ਔਕਾਤ ਵਿੱਚ ਕਿਓਂ ਮੇਰਾ ਜਨਮ ਹੋਇਆ? ਮੈਨੂ ਕਿਓਂ ਨਹੀਂ ਮਰਦ ਬਣਾਇਆ? ਬੱਸ ਅਨੰਦ ਲੈਣ ਲਈ ਮੇਰੇ ਕੋਲ ਹੀ ਆਓਂਦਾ, ਪਰ ਮੇਰੀ ਜ਼ਾਤ ਕਰਕੇ, ਮੇਰੇ ਲਿੰਗ ਕਰਕੇ ਜਦ ਵੀ ਗੁੱਸਾ ਚੜ੍ਹਦਾ, ਆਪਣਾ ਹੱਕ ਸਮਝਦਾ ਹੱਥਾ-ਪਾਈ ਕਰਨ ਦਾ। ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਸਾਹਮਣੇ ਮੇਰੇ ਕੋਲ ਖੜ੍ਹਦਾ ਵੀ ਨਾ। ਘਰ ਵਾਲੀ ਨਾਲ ਕਿਵੇਂ ਹੈ?

"ਓਏ ਪਾਣੀ ਪੀਣ ਲਈ ਲਿਆ," ਜਿਵੇਂ ਕੁਝ ਹੋਇਆ ਹੀ ਨਾ ਹੋਵੇ। ਜਿਵੇਂ ਮੈਨੂ ਕੁੱਟਿਆ ਹੀ ਨਾ ਹੋਵੇ। ਪਰ ਕਿਓਂ ਮੈਂ ਹੋਰ ਸਹਾਂ? ਮੈਂ ਸ਼ੀਸ਼ੇ ਵਾਲੀ ਅਲਮਾਰੀ ਦਾ ਤਾਕ ਖੋਲ੍ਹਿਆ। ਉਸਦੇ ਪਿੱਛੇ ਕਈ ਕੁਝ ਸੀ: ਇੱਕ ਕੰਘੀ, ਦੰਦ-ਮਾਂਜਣਾ, ਪਾਊਡਰ ਅਤੇ ਸੁਰਖੀ। ਕਿਓਂ ਸਹਾਂ? ਇੰਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਪਿੱਛੇ ਕੈਂਚੀ ਵੀ ਲੁਕੀ ਹੋਈ ਸੀ। ਮੇਰੀਆਂ ਅੱਖਾਂ ਕੈਂਚੀ ਦੀ ਨਜ਼ਰ ਨਾਲ ਮਿਲੀਆਂ। ਕੈਂਚੀ ਨੇ ਮੈਨੂੰ ਭਰਮਾਇਆ। ਮੈਂ ਚੱਕ ਕੇ ਸ਼ੀਸ਼ੇ ਦਾ ਤਾਕ ਬੰਦ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। ਉਸਦੇ ਪਾਰ ਕੱਚ ਵਿੱਚੋਂ ਧੂੰਆਂ। ਪਿੱਛੇ ‘ਅਸੁਰ’ ਅਖ਼ਬਾਰ ਪੜ੍ਹਦਾ ਦਿਸਦਾ ਸੀ। ਕੈਂਚੀ ਨੇ ਮੈਨੂੰ ਬੀਰਤਾ ਦਿੱਤੀ। ਘੁਸਰ-ਮੁਸਰ ਕੇ ਕਿਹਾ "ਤੂੰ ਵੀ ਇਨਸਾਨ ਹੈਂ, ਤੇਰੇ ਵੀ ਹੱਕ ਨੇ। ਤੇਰਾ ਘਰ ਹੈ। ਆ…ਜਾ, ਓਹਨੂੰ ਦਿਖਾਈਏ।"

ਕੈਂਚੀ ਦੀ ਆਵਾਜ਼ ਅਰੁਕ ਸੀ। "ਹੱਦ ਹੋ ਗਈ!"। ਕੈਂਚੀ ਫੜਕੇ, ਮੂੰਹ ਸਾਫ ਕਰਕੇ, ਮੈਂ ਘੁੰਮਕੇ ਬੋਲੀ " ਪਾਣੀ ਲਿਉਂਦੀ ਆਂ ਜੀ"। ਮੇਰੀ ਢੂਹੀ ਪਿੱਛੇ ਕੈਂਚੀ ਹਸਕੇ ਲਿਸ਼ਕੀ।

ਅਖ਼ਬਾਰ ਹੇਠਾਂ ਕੀਤਾ, " ਕਿਥੇ ਐ?" ਧੂੰਏਂ ਵਿੱਚੋ ਸ਼ਰਾਬ 'ਤੇ ਤਮਾਕੂ ਨੇ ਪੁੱਛ ਗਿੱਛ ਕੀਤੀ।
‘ਕਿਓਂ ਮੈਂ ਹੋਰ ਸਹਾਂ? ਇੱਕ ਸ਼ੋਹਦੀ ਇਸਤਰੀ?’ ਕੈਂਚੀ ਨੇ ਉੱਤਰ ਦੇ ਦਿੱਤਾ।
ਰੂਪ ਢਿੱਲੋਂ

118
Lok Virsa Pehchaan / ਵਿਚਿਤਰਵਾਦ
« on: January 03, 2013, 10:48:51 AM »
ਵਿਚਿਤਰਵਾਦ
ਨਵੀਂ ਸ਼ੈਲੀ ਪੰਜਾਬੀ ਸਾਹਿਤ ਵਿਚ ਹੈ
ਇਹ ਘੜੀ ਤੁਹਾਨੂੰ ਇਸ ਸਟਾਇਲ ਦੇ ਲੇਖ ਕੋਲ਼ ਲੈ ਕੇ ਜਾਂਦੀ ਹੈ

http://www.5abi.com/dharavahak/urra-onkar/01-onkar-dhillon-281211.htm

ਵਿਚਿਤਰਵਾਦ ਬਾਗ਼ੀ ਬੱਤੀ ਦੀ ਸਾਹਿਤ ਰੂਪ ਹੈ
ਇਸ ਤਰਾ ਦੀ ਕਹਾਣੀ ਦੇ ਐਲੀਮੇਂਟ ਹਨ:-
ਹਮੇਸ਼ਾ ਨਾਰੀ ਹੀਰੋ ਹੁੰਦੀ ਹੈ
ਹਮੇਸ਼ਾ ਨਾਰੀ ਕੋਈ ਖ਼ੌਫਨਾਕ ਦ੍ਰਿਸ਼'ਚ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੰੂ ਭਾਲਦੀ ਹੈ
ਹਮੇਸ਼ਾ ਭੂਤ ਪ੍ਰੇਤ ਦਾ ਫਿਕਰ ਹੁੰਦਾ
ਪਰ ਸਮਾਜ ਦੇ ਨੋਕਸ ਬਾਰੇ ਵੀ ਕੁਝ ਲਿਖਿਆ ਹੁੰਦਾ ਹੈ
ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡੀ ਗੱਲ ਹੈ ਤਾ experiment ਬੋਲੀ ਦੀ  grammar ਨਾਲ਼ ਕਰੀਦਾ

ਰੂਪ ਢਿੱਲੋਂ

...
tuhade ch jinnah nu likhan da shonk hai..why not experiment yourself in this style?? Good topic at moment, rape atay kiven India'c jananiaan nu treat karday nay

...
ਮੈਨੂੰ ਪਤਾ ਨਹੀਂ ਜੇ ਤੁਹਾਨੂੰ ਮੇਰੇ ਬਾਰੇ ਕੁੱਝ ਪਤਾ ਜਾ ਨਾਂਹ ਪਤਾ, ਪਰ ਮੈਂ ਇੰਗਲੈਂਡ ਦਾ ਜਮਪਲ ਹਾਂ ਜਿਸ ਨੇ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਪੰਜਾਬੀ ਸਿਖਾਈ ਹੈ ਘਰ ਬੈਠ ਕੇ। ਮੈਂ ਹੁਣ ਦਸਾਂ ਸਾਲਾਂ ਲਈ ਨੈਟ ਤੇ ਲੇਖ ਛਾਪ ਦਾ ਹਾਂ। ਪੰਜਾਬੀ ਲਈ ਨਵੀਂ ਸ਼ੈਲੀ ਉਗਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰਦਾ ਹਾਂ। ਮੇਰੇ ਖਿਆਲ'ਚ ਤੁਹਾਨੂੰ ਤੁਹਾਡੇ ਰਿਵਊਆਂ'ਚ ਸਾਡੇ ਵਰਗੇ  ਵਾਇਲੈਤੀ ਲਿਖਾਰੀਆਂ ਦਾ ਵੀ ਮੇਂਸ਼ੰਨ ਕਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। ਮੈਂ 2012 'ਚ ਭਰਿੰਡ ਕਿਤਾਬ ਛਾਪਾਈ ਹੈ ਅਤੇ ਨੈਤ ਤੇ ਨਵੇਂ ਕਾਂਸੇਪਟ ਦੀ ਸਾਹਿਤ ਵਿੱਚਿਤਰਵਾਦ ਕਹਾਣੀ "ਓ" ਵੀ। ਜਰੂਰ ਪੜ੍ਹ ਕੇ ਦਸੋ ਕੌ ਖਿਆਲ ਹੈ



http://5abi.com/dharavahak/urra-onkar/01-onkar-dhillon-281211.htm



http://www.5abi.com/kahani/kahani2008/024-vikaas-roop-dhillon-090610.htm



ਦਰਅਸਲ ਵਿਚ ਅੱਜ ਤਕ ਦੋ ਕਿਸਮ ਦੇ ਪੰਜਾਬੀ ਸਾਹਿਤ ਸਨ
ਪੰਜਾਬ ਦੇ ( ਇੰਡੀਆ ਅਤੇ ਪਾਕਿਸਤਾਨ)
ਪਰਵਾਸੀ

ਪਰ ਹੁਣ ਮੇਰੇ ਵਰਗੇ ਗਿਣਤੀ ਦੇ ਪੈਦਾ ਹੋਣ ਲੱਗ ਪਏ...ਅਸੀਂ ਵਿਦੇਸ ਦੇ ਜਮਪਲ ਹਨ, ਸਾਡੀ ਬੋਲੀ ਤੇ ਵੇਦੇਸ ਦੀਆਂ ਬੋਲੀਆਂ ਦਾ ਅਸਰ ਹੇ, ਇਸ ਕਰਕੇ ਸਾਡੀ ਸਾਹਿਤ ਨੂੰ ਵਿਦੇਸੀ ਪੰਜਾਬੀ ਆਖਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ
ਸਾਡੀ ਗਿਣਤੀ ਵਿਚ ਮੈਂ ਹੈ, ਅਮਰਜੀਤ ਰਾਣਾ ਬੋਲਾ, ਬ੍ਰੇਂਡਨ ਰਾਣਾ, ਅਤੇ ਸਟੀਫ਼ਨ ਗੁਸ਼੍ਰਾਡੀ ਵੀ। ਸਾਡੀ ਜੋਰੀ ਦਾ ਨਾਂਅ ਹੈ ਬਾਗ਼ੀ ਬੱਤੀ, ਅਤੇ ਬੋਲਾ ਸਾਹਿਬ ਗਾਇਕ ਹੈ ਜਿਸ ਦਾ ਲੇਬਲ ਹੈ ਪਛਮੀ ਭਗਾਵਤ। ਨਾਵੀਂ ਪੰਜਾਬੀ ਪੀੜ੍ਹੀ ਨੇ। ਅਸੀਂ ਬਿਨਾ ਡਰ ਬੋਲੀ ਨਾਲ਼ ਤਜਰਬਾ ਕਰਦੇ ਹਾਂ
ਜੇ ਕਰ ਤੁਸੀਂ ਸਾਡੇ ਨਾਲ਼ ਈ ਮੇਲ ਰਾਹੀ ਇੰਟਰਵਯੂ ਕਰਨਾ ਜਰੂਰ ਆਖਾ ਅਤੇ ਅਸੀਂ ਮ ਹਾਜਰ ਨੇ

ਧੰਨਵਾਦ
ਰੂਪ ਢਿੱਲੋਂ

119
News Khabran / Re: Rapper Honey Singh booked for vulgar & offensive songs
« on: January 03, 2013, 10:46:15 AM »
good

120
Lok Virsa Pehchaan / ਨੀਲਾ ਨੂਰ ਅਤੇ ਓ
« on: January 03, 2013, 08:15:14 AM »
http://www.apnaorg.com/books/gurmukhi/neela-noor/book.php?fldr=book

Ik meri parani koshish punjabi ch likhan dee ( I am not Indian, born in UK and raised and self taught Punjabi)

Latest koshish

http://www.5abi.com/dharavahak/urra-onkar/01-onkar-dhillon-281211.htm

Pages: 1 2 3 4 5 [6] 7 8 9 10 11 ... 13