[/color][/size]

ਡਾਕਟਰ ਪੰਨੂ - ਇੱਕ ਦੰਦ ਜਾਂ ਬਹੁਤੇ ਦੰਦਾਂ ਨੂੰ ਸਥਿਰ ਜਾਂ ਇੱਕ ਬਦਲਣ ਯੋਗ ਮਸਨੂਈ ਹਿੱਸੇ ਨਾਲ ਬਦਲਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਟੁੱਟ ਚੁਕੇ ਦੰਦ ਜਾਂ ਬਹੁਤੇ ਦੰਦਾਂ ਨੂੰ, ਬਦਲਣ ਯੋਗ ਨਕਲੀ ਦੰਦਾਂ ਨਾਲ ਬਦਲਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਮੁੰਕਮਲ ਦੰਦ-ਪੀਹੜ ਸਾਰੇ ਦੰਦਾਂ ਦੀ ਥਾਂ ਲੈ ਸਕਦੀ ਹੈ, ਜਦਕਿ ਅੰਸ਼ਕ ਦੰਦ-ਬੀੜ ਇੱਕ ਤੋਂ ਲੈਕੇ ਕਈ ਦੰਦਾਂ ਦੀ ਥਾਂ ਲਾਈ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ।

ਨਕਲੀ ਪੀਹੜ ਦਾ ਇਤਿਹਾਸ ਕੀ ਹੈ?

ਡਾਕਟਰ ਪੰਨੂ – ਖ਼ਰਾਬ ਹੋਏ ਜਾਂ ਕਢਵਾਏ ਹੋਏ ਦੰਦਾਂ ਦੀ ਥਾਂ ਨਵੇਂ ਨਕਲੀ ਦੰਦ ਲੁਆਉਣ ਦਾ ਸਿਲਸਿਲਾ ਹਜ਼ਾਰਾਂ ਵਰ੍ਹਿਆਂ ਤੋਂ ਚਲਿਆ ਆ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਲਗਭਗ 700 ਬੀ.ਸੀ. ਤੋਂ ਹਾਥੀ ਦੰਦ ਅਤੇ ਹੱਡੀ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਕੇ ਬਹੁਤ ਹੀ ਕਾਰੀਗਰੀ ਨਾਲ ਨਕਲੀ ਦੰਦ ਤਿਆਰ ਕੀਤੇ ਜਾਂਦੇ ਸਨ। ਪਰ ਬਦਕਿਸਮਤੀ ਨਾਲ ਲਗਭਗ 1800 ਈਸਵੀ ਤੱਕ ਇਸ ਪੱਧਰ ਦੀ ਤਕਨਾਲੋਜੀ ਅਲੋਪ ਹੋ ਗਈ। ਮੱਧਕਾਲੀਨ ਸਮੇਂ ਦੌਰਾਨ ਨਕਲੀ ਦੰਦ ਬੀੜਾਂ ਵਲ ਘੱਟ ਹੀ ਧਿਆਨ ਦਿਤਾ ਗਿਆ। ਦੰਦਾਂ ਦਰਮਿਆਨ ਵਿੱਥ ਵਧਣਾ ਸੁਭਾਵਿਕ ਸੀ ਅਤੇ ਮੰਨੇ ਪ੍ਰਮੰਨੇ ਵਿਅਕਤੀ ਵੀ ਇਸ ਤੋਂ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਸਨ। ਮਲਿਕਾ ਐਲਜ਼ਾਬਿਥ ਪਹਿਲੀ ਨੇ ਲੋਕਾਂ ਸਾਹਮਣੇ ਆਪਣੀ ਖ਼ੂਬਸੂਰਤੀ ਬਰਕਰਾਰ ਰੱਖਣ ਲਈ ਆਪਣੇ ਮੂੰਹ ਵਿਚਲੀਆਂ ਵਿੱਥਾਂ ਨੂੰ ਕਪੜੇ ਨਾਲ ਭਰਵਾਇਆ ਸੀ। ਜਦੋਂ ਨਕਲੀ ਦੰਦ-ਬੀੜਾਂ ਲਾਈਆਂ ਗਈਆਂ, ਤਾਂ ੳਹੁਨਾਂ ਨੂੰ ਹੱਥਾਂ ਨਾਲ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ ਅਤੇ ਰੇਸ਼ਮ ਦੇ ਧਾਗਿਆਂ ਨਾਲ ਬੰਨ੍ਹਿਆ ਗਿਆ। ਪਰ ਦੰਦਾਂ ਨੂੰ ਰੋਕੀ ਰੱਖਣਾ ਬਹੁਤ ਮੁਸ਼ਕਿਲ ਸੀ, ਕਿਉਂਕਿ ਮੂੰਹ ਵਿਚ ਕਈ ਦੰਦ ਘੱਟ ਜਾਂਦੇ ਸਨ ਅਤੇ ਜੋ ਨਕਲੀ ਦੰਦ ਬੀੜ ਦਾ ਪੂਰਾ ਸੈਟ ਪਾਉਂਦੇ ਸਨ, ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਕੋਈ ਚੀਜ਼ ਖਾਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਲਾਉਣਾ ਪੈਂਦਾ ਸੀ। ਉਤਲੀਆਂ ਅਤੇ ਹੇਠਲੀਆਂ ਪਲੇਟਾਂ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਫਿੱਟ ਨਹੀਂ ਬੈਠਦੀਆਂ ਸਨ ਅਤੇ ਸਟੀਲ ਦੇ ਸਪਰਿੰਗਾਂ ਨਾਲ ੳਹਨਾਂ ਨੂੰ ਜੋੜਿਆ ਜਾਂਦਾ ਸੀ। ਇੱਥੋਂ ਤੱਕ ਕਿ ਜਾਰਜ ਵਾਸ਼ਿੰਗਟਨ ਦੰਦਾਂ ਦੇ ਟੁੱਟਣ ਅਤੇ ਬੇਮੇਲ ਦੰਦ-ਬੀੜ ਕਰਕੇ ਪਰੇਸ਼ਾਨ ਸਨ। ਮੁੱਖ ਕਾਰਨ ਇਹ ਸੀ ਕਿ ਤਕਨਾਲੋਜੀ ਦੇ ਮਿਆਰ ਵਿਚ ਕੋਈ ਵਿਕਾਸ ਨਹੀਂ ਹੋ ਸਕਿਆ, ਕਿਉਂਕਿ ਨਕਲੀ ਦੰਦਾਂ ਲਈ ਢੁਕਵੇਂ ਪਦਾਰਥ ਦੀ ਭਾਲ ਬਹੁਤ ਮੁਸ਼ਕਿਲ ਸੀ।

ਪ੍ਰਾਚੀਨ ਸਮਿਆਂ ਦੌਰਾਨ ਨਕਲੀ ਦੰਦਾਂ ਲਈ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਆਮ ਸਮਗਰੀ ਪਸ਼ੂਆਂ ਦੀ ਹੱਡੀ ਜਾਂ ਹਾਥੀ ਦੰਦ, ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਕਰਕੇ ਹਾਥੀਆਂ ਜਾਂ ਦਰਿਆਈ ਘੋੜੇ ਤੋਂ ਲਈ ਜਾਂਦੀ ਸੀ। ਮਨੁਖੀ ਦੰਦਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਵੀ ਹੁੰਦੀ ਸੀ। ਮਰੇ ਹੋਏ ਵਿਅਕਤੀਆਂ ਦੇ ਮੂੰਹ ਵਿਚੋਂ ਕੱਢਕੇ ਜਾਂ ਗਰੀਬ ਲੋਕਾਂ ਵਲੋਂ ਅਪਣੇ ਮੂੰਹਾਂ ਵਿਚੋਂ ਕਢਵਾਕੇ ਵੇਚੇ ਗਏ ਦੰਦਾਂ ਦੀ ਵੀ ਵਰਤੋਂ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਸੀ। ਇਹ ਦੰਦ ਛੇਤੀ ਹੀ ਗਲ ਜਾਂਦੇ ਸਨ ਜਾਂ ਖ਼ਰਾਬ ਹੋ ਜਂਾਦੇ ਸਨ। ਅਮੀਰ ਲੋਕਾਂ ਕੋਲ ਚਾਂਦੀ, ਸੋਨੇ, ਅਸਲੀ ਮੋਤੀਆਂ ਜਾਂ ਸੁਲੇਮਾਨੀ ਨਗਾਂ ਦੀਆਂ ਬਣੀਆਂ ਹੋਈਆਂ ਨਕਲੀ ਦੰਦ-ਬੀੜਾਂ ਹੁੰਦੀਆਂ ਸਨ।

1700 ਈਸਵੀ ਵਿਚ ਇਹਨਾਂ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ ਦਾ ਹੱਲ ਵੀ ਲੱਭਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਗਿਆ।1774 ਵਿਚ ਦੁਸ਼ਾਤਿਯੂ ਅਤੇ ਦੁਬਾਇਸ ਦਿ ਸ਼ੇਮੰਤ ਨੇ ਨਕਲੀ ਦੰਦਾਂ ਦੇ ਮੁਕੰਮਲ ਸੈਟ ਤਿਆਰ ਕੀਤੇ, ਜੋ ਖਰਾਬ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੇ ਸਨ। ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਵਧੀਆ ਕਿਸਮ ਦੀ ਮਿੱਟੀ (ਪੋਰਸਿਲੇਨ) ਨਾਲ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ ਸੀ। 1808 ਵਿਚ ਗਿਉਸੇਪਾਂਗੇਲੋ ਫੌਂਜ਼ੀ ਨੇ ਸਟੀਲ ਪਿਨ ਨਾਲ ਇੱਕਮਾਤਰ ਪੋਰਸਿਲੇਨ ਦੰਦ ਤਿਆਰ ਕੀਤਾ। 1837 ਵਿਚ ਕਲਾਡੀਅਸ ਐਸ਼ ਨੇ ਇੱਕ ਹੋਰ ਵਧੀਆ ਕਿਸਮ ਦਾ ਪੋਰਸਿਲੇਨ ਦੰਦ ਤਿਆਰ ਕੀਤਾ। 1800 ਈਸਵੀ ਵਿਚ ਨਕਲੀ ਦੰਦਾਂ ਦੇ ਸੈਟ ਅਮਰੀਕਾ ਵਿਚ ਆਏ। ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਬਜ਼ਾਰ ਵਿਚ ਵੱਡੇ ਪੈਮਾਨੇ ‘ਤੇ ਭੇਜਿਆ ਗਿਆ।

ਪਰ ਅਸਲ ਕਾਮਯਾਬੀ ਉਦੋਂ ਮਿਲੀ, ਜਿਸ ਵੇਲੇ ਗੰਧਕਯੁਕਤ ਰਬੜ ਲੱਭਿਆ ਗਿਆ। ਇਹ ਬੜਾ ਸਸਤਾ ਅਤੇ ਸਮਗ੍ਰੀ ਨਾਲ ਵਰਤੇ ਜਾਣ ਵਿਚ ਸੁਖਾਲਾ ਸੀ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਮੂੰਹ ਦੇ ਅਕਾਰ ਅਨੁਸਾਰ ਫਿੱਟ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਸੀ ਅਤੇ ਦੰਦਾਂ ਦੇ ਸੈਟ ਨੂੰ ਸਥਿਰ ਰਖਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਸੀ। ਇਕ ਹੋਰ ਸਸਤੀ ਸਮਗ੍ਰੀ ਵੀ ਤਿਆਰ ਕੀਤੀ ਗਈ; ਇਸ ਵਿਚ ਸੈਲਿਊਲਾਇਡ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕੀਤੀ ਗਈ। ਸੈਲਿਊਲਾਇਡ ਨੂੰ ਰਬੜ ਦੀ ਥਾਂ ਇਸਤੇਮਾਲ ਕਰਨ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕੀਤੀ ਗਈ, ਪਰ ਇਹ ਵਰਤੋਂ ਵਿਚ ਆਉਣ ਵਾਲੀ ਵਧੀਆ ਸਮਗ੍ਰੀ ਸਿੱਧ ਨਹੀਂ ਹੋ ਸਕੀ। ਅੱਜਕਲ ਦੰਦਾਂ ਦੇ ਨਕਲੀ ਸੈਟ ਪਲਾਸਟਿਕ ਜਾਂ ਸਿਰਾਮਿਕ ਦੇ ਬਣਾਏ ਜਾਂਦੇ ਹਨ।

ਦੰਦਾਂ ਦੇ ਨਕਲੀ ਸੈਟ ਕਿਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਬਣਾਏ ਜਾਂਦੇ ਹਨ?

ਡਾਕਟਰ ਪੰਨੂ – ਦੰਦਾਂ ਦੇ ਨਕਲੀ ਸੈਟ ਦੋ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ, ਇੱਕ ਦੰਦਾਂ ਦਾ ਮੁਕੰਮਲ ਸੈਟ ਅਤੇ ਦੂਜਾ ਅੰਸ਼ਕ ਸੈਟ। ਮੁਕੰਮਲ ਸੈਟ ਮੂੰਹ ਦੇ ਉਤਲੇ ਅਤੇ ਜਾਂ ਹੇਠਲੇ ਹਿੱਸੇ ਦੇ ਸਾਰੇ ਦੰਦਾਂ ਦਾ ਬਦਲ ਹੈ। ਅੰਸ਼ਕ ਸੈਟ ਇੱਕ ਜਾਂ ਕਈ ਦੰਦਾਂ ਦੀ ਥਾਂ ਲਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਮੁਕੰਮਲ ਦੰਦਾਂ ਦਾ ਨਕਲੀ ਸੈਟ ਮੂੰਹ ਵਿਚ ਹਵਾ ਖਿੱਚ ਕੇ ਟਿਕਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਕੁਝ ਮਾਮਲਿਆਂ ਵਿਚ ਜਦੋਂ ਇਹ ਤਰੀਕਾ ਸੰਭਵ ਨਾ ਹੋਵੇ, ਤਾਂ ਦੰਦਾਂ ਦੇ ਸੈਟ ਨਾਲ ਕ੍ਰੀਮ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਅੰਸ਼ਕ ਸੈਟ ਧਾਤ ਦੀਆਂ ਕੁੰਡੀਆਂ ਦੀ ਮਦਦ ਨਾਲ ਬਾਕੀ ਦੇ ਸਥਿਰ ਦੰਦਾਂ ਦੇ ਦੁਆਲੇ ਕੱਸਕੇ ਫ਼ਿਟ ਕੀਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਦੰਦਾਂ ਦੇ ਅੰਸ਼ਕ ਸੈਟ ਨਾ ਦਿਸਣ ਵਾਲੀਆਂ ਕੁੰਡੀਆਂ ਨਾਲ ਵੀ ਮੂੰਹ ਅੰਦਰ ਟਿਕਾਏ ਜਾ ਸਕਦੇ ਹਨ, ਜੋ ਕੁਦਰਤੀ ਦੰਦਾਂ ਵਰਗੇ ਹੀ ਲੱਗਦੇ ਹਨ। ਦੋਵੇਂ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਨਕਲੀ ਦੰਦ-ਬੀੜਾਂ ਦੀ ਬਣਤਰ ਲਗਭਗ ਇੱਕੋ ਜਿਹੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ।

ithe hun pannu nai aunde g

doc nai vaih ho gaya