Author Topic: ਪੇਂਡੂ ਕਿੱਤੇ ਭੱਠੀਆਂ! (Read 7312 times)

ਦਿਲਰਾਜ -ਕੌਰ · « **on:** December 19, 2011, 01:11:18 PM »

ਕੋਈ ਸਮਾਂ ਸੀ ਜਦ ਪਿੰਡਾਂ ਵਿਚ ਕਈ-ਕਈ ਭੱਠੀਆਂ ਹੁੰਦੀਆਂ ਸਨ। ਭੱਠੀਆਂ ਸ਼ਾਮ ਨੂੰ ਤਪਾਈਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਸਨ। ਦਾਣੇ ਭੁੰਨਾਉਣ ਵਾਲੇ ਮੁੰਡੇ, ਕੁੜੀਆਂ ਦਾ ਝੁਰਮਟ ਇਨ੍ਹਾਂ ਭੱਠੀਆਂ ਦੁਆਲੇ ਲੱਗਿਆ ਰਹਿੰਦਾ ਸੀ। ਸਿਆਲ ਦੀਆਂ ਲੰਮੀਆਂ, ਠੰਢੀਆਂ ਰਾਤਾਂ ਨੂੰ ਇਨ੍ਹਾਂ ਭੱਠੀਆਂ ਦੀ ਠੰਢੀ ਹੋ ਰਹੀ ਅੱਗ ਦੁਆਲੇ ਮੁੰਡਿਆਂ ਦੀਆਂ ਢਾਣੀਆਂ ਅੱਧੀ-ਅੱਧੀ ਰਾਤ ਤੱਕ ਪਿੰਡ ਦੇ ਭਖਦੇ ਮਸਲਿਆਂ 'ਤੇ ਚੁੰਜ ਚਰਚਾ ਕਰਦੀਆਂ ਰਹਿੰਦੀਆਂ ਸਨ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਢਾਣੀਆਂ ਵਿਚ ਗੱਭਰੂ ਤੇ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਤੌਰ 'ਤੇ ਵਿਆਹੋਂ ਖੁੰਝੇ ਛੜੇ ਰਹੇ ਮੁੰਡੇ ਜ਼ਿਆਦਾ ਹੁੰਦੇ ਸਨ। ਛੜੇ ਆਪਣੇ ਵਿਆਹ ਕਰਵਾਉਣ ਦੀਆਂ ਜੁਗਤਾਂ, ਦਲੀਲਾਂ ਵੀ ਇਨ੍ਹਾਂ ਭੱਠੀਆਂ 'ਤੇ ਕਰਦੇ ਰਹਿੰਦੇ ਸਨ-

ਛੜੇ ਬੈਠ ਕੇ ਦਲੀਲਾਂ ਕਰਦੇ,

ਵਿਆਹ ਕਰਵਾਉਣ ਦੀਆਂ।

ਇਹ ਭੱਠੀਆਂ ਆਸ਼ਕਾਂ ਦੇ ਮਿਲਣ ਸਥਾਨ ਵੀ ਹੁੰਦੀਆਂ ਸਨ-

ਤਿੰਨ ਥਾਂ ਆਸ਼ਕਾਂ ਦੇ,

ਹੱਟੀ, ਭੱਠੀ ਤੇ ਦਰਵਾਜ਼ਾ।

ਉਨ੍ਹਾਂ ਸਮਿਆਂ ਵਿਚ ਹਰ ਘਰ ਸ਼ਾਮ ਨੂੰ ਦਾਣੇ ਭੁੰਨਾਉਂਦਾ ਸੀ। ਆਮ ਤੌਰ 'ਤੇ ਰੋਟੀ ਸਵੇਰੇ ਅਤੇ ਰਾਤ ਨੂੰ ਬਣਾਈ ਜਾਂਦੀ ਸੀ। ਚਾਹ ਅਜੇ ਪਿੰਡਾਂ ਵਿਚ ਪਹੁੰਚੀ ਨਹੀਂ ਸੀ। ਸ਼ਾਮ ਨੂੰ ਕਾੜ੍ਹਨੀ ਦਾ ਕੜ੍ਹਿਆ ਹੋਇਆ ਦੁੱਧ ਪੀਣ ਦਾ ਰਿਵਾਜ ਸੀ। ਸ਼ਾਮ ਨੂੰ ਦਾਣੇ ਚੱਬਣਾ ਖੁਰਾਕ ਦਾ ਇਕ ਹਿੱਸਾ ਹੁੰਦਾ ਸੀ। ਦਾਣੇ ਜ਼ਿਆਦਾ ਤੋਂ ਜ਼ਿਆਦਾ ਭੁੰਨਾਏ ਜਾਂਦੇ ਸਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਸਮਿਆਂ ਵਿਚ ਜ਼ਮੀਨਾਂ ਜ਼ਿਆਦਾ ਮਾਰੂ ਹੁੰਦੀਆਂ ਸਨ। ਇਸ ਕਰਕੇ ਛੋਲਿਆਂ ਦੇ ਦਾਣੇ ਮੱਕੀ ਜੌਂ ਨਾਲੋਂ ਜ਼ਿਆਦਾ ਭੁੰਨਾਏ ਜਾਂਦੇ ਸਨ। ਕਣਕ, ਜੌਂ ਤੇ ਜੁਆਰ ਦੇ ਦਾਣਿਆਂ ਨੂੰ ਭੁੰਨਾ ਕੇ ਵਿਚ ਗੁੜ ਪਾ ਕੇ ਪਿੰਨੀਆਂ ਬਣਾਈਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਸਨ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਕਈ ਦਿਨ ਖਾਂਦੇ ਰਹਿੰਦੇ ਸਨ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਪਿੰਨੀਆਂ ਨੂੰ ਭੂਤ-ਪਿੰਨੇ ਕਹਿੰਦੇ ਸਨ।

ਝਿਉਰਾਂ ਦਾ ਮੁੱਖ ਕਿੱਤਾ ਦਾਣੇ ਭੁੰਨਣੇ, ਘਰਾਂ ਵਿਚ ਘੜਿਆਂ ਰਾਹੀਂ, ਮਸ਼ਕਾਂ ਰਾਹੀਂ ਪਾਣੀ ਭਰਨਾ ਤੇ ਵਿਆਹ-ਸ਼ਾਦੀਆਂ ਵਿਚ ਕੰਮ ਕਰਨਾ ਹੁੰਦਾ ਸੀ। ਦਾਣੇ ਭੁੰਨਣ ਨਾਲ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਨਿੱਤ ਜਿਣਸ ਰੂਪ ਵਿਚ ਕਮਾਈ ਵੀ ਹੁੰਦੀ ਸੀ। ਜਿਸ ਦੇ ਦਾਣੇ ਭੁੰਨੇ ਜਾਂਦੇ ਸਨ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਦਾਣਿਆਂ ਵਿਚੋਂ ਕੜਾਹੀ ਵਿਚ ਪਾਉਣ ਸਮੇਂ ਹੱਥ ਅੱਗੇ ਕਰਕੇ ਤਾਣੇ ਭੁੰਨਣ ਵਾਲੀ ਕੁਝ ਦਾਣੇ ਕੱਢਦੀ ਹੁੰਦੀ ਸੀ, ਇਸ ਨੂੰ ਚੁੰਗ ਕੱਢਣੀ ਕਹਿੰਦੇ ਸਨ। ਦਾਣੇ ਭੁੰਨਣ ਸਮੇਂ ਕੜਾਹੀ ਵਿਚ ਦਾਤੀ ਫੇਰਨ ਵੇਲੇ ਜਿੰਨੇ ਦਾਣੇ ਕੜਾਹੀ ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਡਿਗਦੇ ਸਨ, ਉਹ ਵੀ ਭੱਠੀ ਵਾਲੀ ਦੇ ਹੁੰਦੇ ਸਨ। ਸੁੱਕੀ ਮੱਕੀ ਦੇ ਦਾਣੇ ਭੁੰਨਾਉਣ ਸਮੇਂ ਮੱਕੀ ਦੀਆਂ ਖਿੱਲਾਂ ਹੋ ਕੇ ਬਾਹਰ ਬਹੁਤ ਡਿਗਦੀਆਂ ਸਨ। ਕਈ ਵਾਰ ਰੋਟੀ ਦਾ ਮਸਲਾ ਵੀ ਦਾਣੇ ਚੱਬ ਕੇ ਹੱਲ ਕਰਨ ਲਈ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਸੀ-

ਦਾਣੇ ਚੱਬ ਲੈ ਪਤੀਲੇ ਦਿਆ ਢੱਕਣਾ,

ਰੋਟੀ ਮੇਰਾ ਯਾਰ ਖਾ ਗਿਆ।

ਪੰਜਾਬੀ ਦੇ ਬ੍ਰਿਹੋਂ ਦਾ ਕਵੀ ਸ਼ਿਵ ਕੁਮਾਰ ਬਟਾਲਵੀ ਆਪਣੇ ਇਕ ਗੀਤ ਵਿਚ ਭੱਠੀ ਵਾਲੀ ਨੂੰ ਮੁਖਾਤਬ ਹੋ ਕੇ ਲਿਖਦਾ ਹੈ-

ਭੱਠੀ ਵਾਲੀਏ, ਚੰਬੇ ਦੀਏ ਡਾਲੀਏ,

ਪੀੜਾਂ ਦਾ ਪਰਾਗਾ ਭੁੰਨ ਦੇ।

ਪਹਿਲੇ ਸਮਿਆਂ ਵਿਚ ਲੋਕੀਂ ਪੈਦਲ ਸਫਰ ਕਰਦੇ ਸਨ। ਕੱਚੇ ਰਾਹ ਹੁੰਦੇ ਸਨ। ਖੂਹ ਵੀ ਘੱਟ ਹੁੰਦੇ ਸਨ। ਗਰਮੀ ਦੇ ਮੌਸਮ ਵਿਚ ਰਾਹੀ ਪਾਂਧੀਆਂ ਲਈ ਲੋਕ ਪਿਆਉਂ ਲਾਉਂਦੇ ਸਨ, ਜਿਥੇ ਰਾਹੀ ਪਾਂਧੀਆਂ ਨੂੰ ਪਾਣੀ ਪਿਉਣ ਦੇ ਨਾਲ ਛੋਲਿਆਂ ਦੇ ਭੁੱਜੇ ਹੋਏ ਦਾਣੇ ਵੀ ਖਾਣ ਨੂੰ ਦਿੱਤੇ ਜਾਂਦੇ ਸਨ।

ਹੁਣ ਮੈਂ ਤੁਹਾਨੂੰ ਭੱਠੀ ਦੀ ਬਣਤਰ ਬਾਰੇ ਦੱਸਣ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹਾਂ। ਆਮ ਤੌਰ 'ਤੇ ਭੱਠੀ ਝਿਉਰਾਂ ਦੇ ਘਰ ਦੇ ਮੂਹਰੇ ਹੀ ਪਾਈ ਹੁੰਦੀ ਸੀ। ਧਰਤੀ ਵਿਚ ਟੋਆ ਪੁੱਟ ਕੇ ਭੱਠੀ ਪੁੱਟੀ ਜਾਂਦੀ ਸੀ। ਭੱਠੀ ਦੇ ਪਿਛਲੇ ਹਿੱਸੇ ਵਿਚ ਧੂੰਆਂ ਨਿਕਲਣ ਖਾਤਰ ਥੋੜ੍ਹਾ ਜਿਹਾ ਮੋਰਾ ਰੱਖਿਆ ਹੁੰਦਾ ਸੀ। ਪੁੱਟੀ ਭੱਠੀ ਨੂੰ ਤੂੜੀ-ਮਿੱਟੀ ਨਾਲ ਲਿੱਪਿਆ ਜਾਂਦਾ ਸੀ। ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਝਿਉਰੀ ਜਿਥੇ ਬੈਠ ਕੇ ਦਾਣੇ ਭੁੰਨਦੀ ਸੀ, ਜਿਥੇ ਦਾਣੇ ਭੁੰਨਾਉਣ ਵਾਲੇ ਆ ਕੇ ਬੈਠਦੇ ਸਨ, ਉਸ ਜਗ੍ਹਾ ਨੂੰ ਵੀ ਚੰਗੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਤੂੜੀ-ਮਿੱਟੀ ਨਾਲ ਲਿੱਪਿਆ ਜਾਂਦਾ ਸੀ। ਤੂੜੀ-ਮਿੱਟੀ ਦੇ ਉੱਪਰ ਫਿਰ ਪੀਲੀ ਮਿੱਟੀ ਵਿਚ ਗੋਹਾ ਮਿਲਾ ਕੇ ਫੇਰਿਆ ਜਾਂਦਾ ਸੀ ਤਾਂ ਜੋ ਬੈਠਣ ਵਾਲੀ ਥਾਂ ਸਾਫ-ਸੁਥਰੀ ਲੱਗੇ। ਭੱਠੀ ਉੱਪਰ ਦਾਣੇ ਭੁੰਨਣ ਲਈ ਕੜਾਹੀ ਰੱਖੀ ਜਾਂਦੀ ਸੀ। ਭੱਠੀ ਵਿਚ ਸੁੱਕੀ ਘਾਹ, ਫੂਸ, ਕਾਹੀ, ਸਲਵਾੜ ਦਾ ਝੋਕਾ ਝਿਉਰੀ ਦੇ ਪਰਿਵਾਰ ਦਾ ਕੋਈ ਮੈਂਬਰ ਲਾਉਂਦਾ ਸੀ। ਆਮ ਤੌਰ 'ਤੇ ਇਹ ਝੋਕਾ ਪਰਿਵਾਰ ਦੇ ਬੁੜ੍ਹਾ-ਬੁੜ੍ਹੀ ਹੀ ਲਾਉਂਦੇ ਸਨ। ਕੜਾਹੀ ਵਿਚ ਕੱਕਾ ਰੇਤਾ ਪਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਸੀ। ਬਾਲਣ ਦੇ ਝੋਕੇ ਨਾਲ ਰੇਤਾ ਗਰਮ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਸੀ। ਫਿਰ ਝਿਉਰੀ ਆਪਣੇ ਛਾਲਣੇ ਵਿਚ ਦਾਣੇ ਪਵਾਉਂਦੀ ਸੀ। ਛਾਲਣੀ ਵਿਚੋਂ ਦਾਣੇ ਕੜਾਹੀ ਵਿਚ ਸੁੱਟੇ ਜਾਂਦੇ ਸਨ। ਕੜਾਹੀ ਵਿਚ ਦਾਣੇ ਸੁੱਟਣ ਸਮੇਂ ਝਿਉਰੀ ਇਕ ਹੱਥ ਅੱਗੇ ਕਰਕੇ ਦਾਣਿਆਂ ਦੀ ਚੁੰਗ ਕੱਢਦੀ ਸੀ। ਕੜਾਹੀ ਵਿਚ ਪਾਏ ਦਾਣਿਆਂ ਨੂੰ ਫਸਲ ਵੱਢਣ ਵਾਲੀ ਦਾਤੀ ਦੇ ਪੁੱਠੇ ਪਾਸੇ ਨਾਲ ਹਿਲਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਸੀ। ਜਦ ਦਾਣੇ ਭੁੱਜ ਜਾਂਦੇ ਸਨ ਤਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਛਾਲਣੇ ਨਾਲ ਕੜਾਹੀ ਵਿਚੋਂ ਬਾਹਰ ਕੱਢ ਲਿਆ ਜਾਂਦਾ ਸੀ। ਜੇਕਰ ਛੋਲਿਆਂ ਦੇ ਦਾਣੇ ਹੁੰਦੇ ਸਨ ਤਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਕੜਾਹੀ ਵਿਚ ਹੀ ਕੁੱਜੇ ਦੇ ਹੇਠਲੇ ਹਿੱਸੇ ਨਾਲ ਫੇਰ ਕੇ ਦੋਫਾੜ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਸੀ। ਛਾਲਣੀ ਨਾਲ ਦਾਣੇ ਕੱਢਣ ਸਮੇਂ ਰੇਤਾ ਕੜਾਹੀ ਵਿਚ ਹੀ ਕਿਰ ਜਾਂਦਾ ਸੀ। ਭੁੱਜੇ ਦਾਣੇ ਛਾਲਣੀ ਵਿਚ ਰਹਿ ਜਾਂਦੇ ਸਨ। ਫਿਰ ਇਨ੍ਹਾਂ ਭੁੱਜੇ ਦਾਣਿਆਂ ਨੂੰ ਦਾਣੇ ਭੁੰਨਾਉਣ ਵਾਲਿਆਂ ਦੇ ਹਵਾਲੇ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਸੀ।

ਹਰਕੇਸ਼ ਸਿੰਘ ਕਹਿਲ

Punjabi Janta Forums - Janta Di Pasand · « **on:** December 19, 2011, 01:11:18 PM »

_noXiouS_ · « **Reply #1 on:** December 19, 2011, 01:17:20 PM »

pathiya wale daane 8->

ਦਿਲਰਾਜ -ਕੌਰ · « **Reply #2 on:** December 19, 2011, 01:20:18 PM »

Quote from: _noXiouS_ on December 19, 2011, 01:17:20 PM

pathiya wale daane 8->

khaan nu dil karda :sad:

_noXiouS_ · « **Reply #3 on:** December 19, 2011, 01:22:19 PM »

Quote from: ਦਿਲਰਾਜ on December 19, 2011, 01:20:18 PM

khaan nu dil karda :sad:

pathi bana lao ik mae daane lae ke aa jau :hehe:

ਦਿਲਰਾਜ -ਕੌਰ · « **Reply #4 on:** December 19, 2011, 01:26:20 PM »

Quote from: _noXiouS_ on December 19, 2011, 01:22:19 PM

pathi bana lao ik mae daane lae ke aa jau :hehe:

ok naal 4,5 jaaniya hor le aunna ,navi siso sane :woried:

✿MeHaK✿ · « **Reply #5 on:** December 19, 2011, 01:51:10 PM »

awwwwwwwwwwww.. haye kithe chitte karwa dita yaar.. bouat dil karda mou marn nu :D:

...
ik te khella hundia si oh nai duje wale yaar.. es time jado main india gyi si bouat chubbe si dane.

...
sadi jheori chunga jada kadd lendi si :sad:

ਦਿਲਰਾਜ -ਕੌਰ · « **Reply #6 on:** December 19, 2011, 01:54:21 PM »

Quote from: ╰✿╮ਮੁਸਕਾਨ╰✿╮ on December 19, 2011, 01:51:10 PM

awwwwwwwwwwww.. haye kithe chitte karwa dita yaar.. bouat dil karda mou marn nu :D:

...
ik te khella hundia si oh nai duje wale yaar.. es time jado main india gyi si bouat chubbe si dane.

haan khella ne oh te ithe ve mill jaandya :sad:

✿MeHaK✿ · « **Reply #7 on:** December 19, 2011, 02:00:40 PM »

pata ki aa jis time appa india jande aa o time dania da nai hunda oddo thand hundi aa... te danne garmia vich bhonde hunde si... shaam nu tarkala time danne khai de hunde si.. fer school vi leke jaide si dosre din.. kehi wale te raat nu chubbne te mummy tu galla khania ke ki kar kar layi aa addi raat... :sad:

ਦਿਲਰਾਜ -ਕੌਰ · « **Reply #8 on:** December 19, 2011, 02:02:17 PM »

Quote from: ╰✿╮ਮੁਸਕਾਨ╰✿╮ on December 19, 2011, 02:00:40 PM

pata ki aa jis time appa india jande aa o time dania da nai hunda oddo thand hundi aa... te danne garmia vich bhonde hunde si... shaam nu tarkala time danne khai de hunde si.. fer school vi leke jaide si dosre din.. kehi wale te raat nu chubbne te mummy tu galla khania ke ki kar kar layi aa addi raat... :sad:

muskaan sad na ho upar pic ch dekh ek baba ve betha bebe walnu dekhi jaanda kado da :happy:

✿MeHaK✿ · « **Reply #9 on:** December 19, 2011, 02:05:27 PM »

:D: sad kon aa :D: main ke tu... pehla topic sambhalia kamliye has ke post kar...

ਦਿਲਰਾਜ -ਕੌਰ · « **Reply #10 on:** December 19, 2011, 02:07:13 PM »

Quote from: ╰✿╮ਮੁਸਕਾਨ╰✿╮ on December 19, 2011, 02:05:27 PM

:D: sad kon aa :D: main ke tu... pehla topic sambhalia kamliye has ke post kar...

mae taan ne sad tu aa changi tara dekh :laugh:

_noXiouS_ · « **Reply #11 on:** December 19, 2011, 04:02:57 PM »

Quote from: ਦਿਲਰਾਜ on December 19, 2011, 02:02:17 PM

muskaan sad na ho upar pic ch dekh ek baba ve betha bebe walnu dekhi jaanda kado da :happy:

oooh I see me too, mae blue frock ch khaddi appne superman nal :pagel:

ਦਿਲਰਾਜ -ਕੌਰ · « **Reply #12 on:** December 19, 2011, 04:04:53 PM »

Quote from: _noXiouS_ on December 19, 2011, 04:02:57 PM

oooh I see me too, mae blue frock ch khaddi appne superman nal :pagel:

superman taanhe dariya jeha kahra ghutt k shikku jeha far k ,kehnda hona pata nai kado ehnu bhukh lag jaani :laugh:

_noXiouS_ · « **Reply #13 on:** December 19, 2011, 04:09:37 PM »

Quote from: ਦਿਲਰਾਜ on December 19, 2011, 04:04:53 PM

superman taanhe dariya jeha kahra ghutt k shikku jeha far k ,kehnda hona pata nai kado ehnu bhukh lag jaani :laugh:

dekhlo pher enha koyi khiyaal rakh sakda :blush:

ਦਿਲਰਾਜ -ਕੌਰ · « **Reply #14 on:** December 19, 2011, 04:13:02 PM »

Quote from: _noXiouS_ on December 19, 2011, 04:09:37 PM

dekhlo pher enha koyi khiyaal rakh sakda :blush:

ehnu koi patka le de yaar nai te rumaal kida juraa oda e lai phirda :laugh:

_noXiouS_ · « **Reply #15 on:** December 19, 2011, 04:19:27 PM »

Quote from: ਦਿਲਰਾਜ on December 19, 2011, 04:13:02 PM

ehnu koi patka le de yaar nai te rumaal kida juraa oda e lai phirda :laugh:

na na menu jhaante jehe pasand aa

:

EvIL_DhoCThoR · « **Reply #16 on:** December 20, 2011, 10:52:43 AM »

awesome , sade pind ta hun v kini bhatiyan ne :hehe: bahut khayide dane bhuna ke :hehe:

>Kinda< · « **Reply #17 on:** December 20, 2011, 10:58:57 AM »

GREAT

Sxy GAbRu · « **Reply #18 on:** December 20, 2011, 10:59:49 AM »

are you serious..eh kihra pind aa jithey haley vi danay bhunney jandey hun? gharo gahri tan mein bhujdey dekhey aa.. par kadhi eh nahin dekhaya hun ke bhathi te bhunn de hon

Quote from: PrInCeSs oF gOd on December 20, 2011, 10:52:43 AM

awesome , sade pind ta hun v kini bhatiyan ne :hehe: bahut khayide dane bhuna ke :hehe:

ਦਿਲਰਾਜ -ਕੌਰ · « **Reply #19 on:** December 20, 2011, 11:00:59 AM »

Quote from: PrInCeSs oF gOd on December 20, 2011, 10:52:43 AM

awesome , sade pind ta hun v kini bhatiyan ne :hehe: bahut khayide dane bhuna ke :hehe:

mere lae ve bhejoo :wow:

Author Topic: ਪੇਂਡੂ ਕਿੱਤੇ ਭੱਠੀਆਂ! (Read 7312 times)

Punjabi Janta Forums - Janta Di Pasand

Who's Online

Recent Posts